Amerikaanse rechtbank verwerpt staatsgeheim in folterproces

De uitspraak kwam er in het proces rond Jeppesen, een bedrijf dat betrokken was bij het “speciale uitleveringsprogramma” van de regering-Bush. Jeppesen, een dochter van Boeing, wordt ervan verdacht bewust meegewerkt te hebben aan de vluchtplanning en logistieke steun voor CIA-vluchten. Daarbij “verdwenen” vijf personen naar Amerikaanse gevangenissen in het buitenland, waar ze gefolterd werden. Het proces werd gestart door de American Civil Liberties Union (ACLU).

Staatsgeheim

Al van bij de start van het proces begin 2008 slaagde de regering-Bush erin de zaak stil te laten leggen door het “state secrets privilege”. Nu het proces in beroep hervat werd, probeerde de regering-Obama hetzelfde te doen. Maar het hof van beroep legde die redenering begin deze week naast zich neer.
Mensenrechtengroeperingen zijn blij met de uitspraak, maar benadrukken dat de gerechtelijke strijd nu pas echt begint. “Deze historische uitspraak vormt het begin, en niet het einde, van onze strijd”, zegt Ben Wizner, de advocaat van de ACLU die het voor de vijf mannen opneemt. “Onze cliënten zijn onder de honderden slachtoffers van foltering onder de regering-Bush. Ze hebben jaren moeten wachten om een voet tussen de deur van het gerecht te krijgen, en nu is dat eindelijk gelukt.”
De drie rechters van het Hof beslisten unaniem dat de regering stappen kan nemen om de nationale geheimen te beschermen naarmate het proces vordert, maar dus niet een heel proces kan stilleggen nog voor het begonnen is.
“In de theorie van de regering zouden alle geheime acties van de overheid afgeschermd zijn van gerechtelijk onderzoek, waardoor de CIA volledig aan de wet zou ontsnappen”, zei rechter Michael Hawkins. Als dat toegestaan wordt, zou de president een hele hoop politiek gevoelige dossiers als “geheim” kunnen bestempelen, waardoor het gerecht niets meer zou kunnen ondernemen.

Precedent

Mensenrechtengroeperingen hopen dat de uitspraak ervoor kan zorgen dat ook andere slachtoffers van folterpraktijken zich zullen kunnen uitspreken. “Het programma van speciale uitleveringen is in de hele wereld bekend”, zegt Steven Watt van de ACLU. “De enige plaats waar het nog niet besproken was, was een Amerikaanse rechtbank.”
Ook volgens Clive Stafford Smith van de Britse organisatie Reprieve die een Brits slachtoffer vertegenwoordigt, is het een grote stap voorwaarts. “Dit is een een enorme stap in de strijd om bedrijven te stoppen geld te verdienen met de uitlevering, folterling en het lijden van de gevangenen die wij vertegenwoordigen.”
De regering-Obama heeft nu verschillende opties. Ze kan het erbij laten, waardoor de zaak eindelijk door een Amerikaanse rechtbank zal worden behandeld, of ze kan op verschillende manieren hoger beroep of cassatie aantekenen.
Ook tijdens het mogelijke proces kan de regering er nog alles aan doen om de relatie van Jeppesen met de overheid als “geheim” te bestempelen. Alleen zal ze daar niet langer van kunnen uitgaan. Ze zal er een rechter van moeten overtuigen.