Amerikanen spelen bewijsmateriaal tegen Saddam kwijt

In het nieuwe rapport klaagt HRW vooral aan dat de Amerikaanse troepen in Irak er niet in geslaagd zijn om massagraven te beschermen. Ook met allerlei documenten zou slordig zijn omgesprongen. Gezien het belang van de bewijzen is deze nalatigheid alarmerend, zegt Leah Whitson, directeur Midden-Oosten en Noord-Afrika van HRW. Zowel de Amerikaanse als de Iraakse overheid beseften dat documenten en overblijfselen cruciaal zouden zijn om Saddam Hoessein en zijn hoge ambtenaren te vervolgen. Toch hebben ze maar weinig ondernomen om het bewijsmateriaal te beschermen.

Volgens het rapport vormen de processen tegen Hoessein en andere leden van de Ba’ath parij belangrijke sleutelmomenten in het politiek herstel van Irak. Voor een succesvol proces heb je stevig bewijsmateriaal nodig, en dat wisten de overheden. Maar het is niet te laat om miljoenen andere bewijsstukken te beschermen die ook belangrijk kunnen zijn in komende processen.

Nadat Saddam Hoessein in 1968 met zijn Ba’ath partij aan de macht kwam, voerde hij een schrikbewind in Irak. De dictator zou een kwart miljoen burgers hebben laten ombrengen. De moorden op echte of vermeende dissidenten zijn berucht: tijdens de oorlog met Iran zijn 70.000 Koerden in de Operatie Anfal omgebracht en vlak na de Golfoorlog in 1991 werden 30.000 tot 60.000 Sjiieten geëxecuteerd.

Toen de coalitie onder leiding van Amerikaanse troepen in maart 2003 Irak binnenviel, lieten Iraakse ambtenaren documenten en andere bewijsstukken van Hoesseins bloedig regime ongeschonden achter. Sinds de invasie zijn meer dan 250 massagraven met de stoffelijke resten van duizenden slachtoffers in kaart gebracht. Maar HRW heeft vastgesteld dat de coalitietroepen er in de weken en maanden na de invasie niet in geslaagd zijn om de diefstal van duizenden documenten te voorkomen en de massagraven tegen plundering te beschermen. Bovendien hebben de troepen volgens HRW niet accuraat gereageerd toen het probleem van verdwijnend bewijsmateriaal opdook. De coalitie zou te lang hebben gewacht om forensische experts naar de graven te sturen om de overblijfselen te classificeren.

Bovendien is de situatie er volgens HRW niet op verbeterd sinds de interimregering van de Iraakse premier Ayad Allawi in juni is aangetreden. De mensenrechtenorganisatie roept Allawi op om een gezamenlijke Iraakse en internationale Commissie voor Vermiste Personen op te zetten om efficiënte procedures te ontwikkelen voor de bescherming van documenten en forensisch bewijsmateriaal.

Niet alleen verdwenen bewijsmateriaal vormt een probleem voor justitie in Irak. Ook het Speciaal Iraaks Tribunaal (IST), in december 2003 opgezet om de misdaden van Hoessein en zijn entourage te vervolgen, staat ter discussie. Nadat het hoofd van het tribunaal in de zomer was ontslagen, weigerden de VN vorige maand de rechtbank in haar werking bij te staan. (KC/PD)