Annapolis, gedoemd om te mislukken

Tussen het begin van Oslo (1993) en het uitbreken van de tweede Intifada (eind september 2000) was er sprake van een bijna verdubbeling van het aantal joodse kolonisten in de Palestijnse gebieden. Terwijl premier Ehud Barak aan het onderhandelen was zorgde hij voor een nieuw record in de bouw van het aantal wooneenheden. Oslo baarde een kaart met allemaal eilandjes Palestijns gebied (de zogenaamde A- en B-gebieden), terwijl op het grote resterende deel (de C-gebieden) de Israëlische kolonisatie gewoon werd verder gezet doorspekt met een netwerk van Apartheidswegen (want niet toegankelijk voor de meeste Palestijnen) en militaire controleposten.
Als er al een strategie achter Oslo zat, dan was dat een Israëlische: tijd winnen om het kolonisatieproject af te ronden. Tussen Oslo en Annapolis is er heel wat veranderd ten nadele van de Palestijnen. Er is de fameuze muur die op andere plaatsen dan weer een dubbel elektronisch hekken is. Wat eufemistisch veiligheidsmuur wordt genoemd is in werkelijkheid een annexatiemuur, want een belangrijk deel loopt op Palestijns grondgebied en zorgt er voor dat grote kolonies op de Westelijke Jordaanoever bij Israël worden ingelijfd.
Eens de muur voltooid gaat bijna de helft van de Westelijke Jordaanoever voor de Palestijnen verloren. Een belangrijke fase in de kolonisatie is het E1-plan. E1 staat voor een groot heuvelachtig gebied tussen Oost-Jeruzalem en Maale Adumim, de grootste joodse nederzetting die bijna volledig op Palestijnse onteigende grond is gebouwd. Twee jaar geleden werd een procedure gestart om nu ook de Palestijnse eigenaars op E1 te onteigenen. De grond moet dienen als uitbreidingsgebied voor joodse nederzettingen en de verbinding maken tussen Jeruzalem en het cluster aan nederzettingen in ten oosten ervan.
Gaat Annapolis dat nu allemaal omdraaien en zorgen dat de VN-resoluties worden uitgevoerd zodat de Palestijnen eindelijk over een eigen staat zullen beschikken? Alleen naïevelingen die daarin nog geloven. Het pessimisme is niet zonder grond. Hierna, waarom Annapolis een maat voor niets zal worden.
De VS zijn geen neutrale bemiddelaarDe vorige pogingen mislukten omdat de VS en de leidende politici uit beide politieke kampen (Republikeinen en Democraten) zich voor 100 procent achter Israël scharen. Elk jaar gaan er grote stromen militaire en economische steun richting Tel Aviv. De Annapolis-bijeenkomst – de ingebouwde lage verwachtingen maken dat er zelfs niet over conferentie wordt gesproken – komt er amper drie maanden nadat de VS en Israël een ‘memorandum of understanding’ hebben getekend voor militaire steun ter waarde van 30 miljard (!!!) dollar de komende 10 jaar.
De stijging van de militaire hulp komt er ondanks het feit dat Israël de VS-wapenhandelwetgeving manifest overtreedt. De politieke elite in Washington voert al jaren een onvoorwaardelijk pro-Israëlische beleid. Op de conferenties van AIPAC (de machtigste joodse lobby in de VS) komen jaar na jaar de Amerikaanse politieke groten hun diepe vriendschap met zionistisch Israël betuigen. In 2004 sprak President Bush AIPAC toe waarbij hij sprak over diepe banden “die ons tot natuurlijke bondgenoten hebben gemaakt en deze banden zullen nooit verbroken worden”.
Dit jaar liet hij zijn vice-president Dick Cheney opdraven om er zijn ‘sterke steun’ voor Israël te laten uitspreken.  In de VS is er een soort wedstrijd aan de gang over wie de meeste steun verleent aan de Israëlische zaak. In 2005 verklaarde de democratische presidentskandidate Hillary Clinton haar grote liefde voor Israël met een eenzijdig discours gericht tegen de Palestijnen die hun “infrastructuur van de terreur” moeten ontmantelen. Er valt m.a.w. weinig te verwachten van de VS als neutrale bemiddelaar.

Geen concrete timing of agenda

Olmert heeft Abbas zijn ‘partner voor vrede’ genoemd en zegt dat hij gelooft in de oprichting van een Palestijnse staat. Maar verder heeft hij nog niet in zijn kaarten laten kijken en geen publieke verklaringen afgelegd van wat hij de Palestijnen wil bieden. Zoals de BBC-correspondent Martine Patience stelde: het lijkt erop dat Olmert het hele proces zo vaag mogelijk wil houden.  Terwijl de Palestijnen op korte termijn resultaat willen zien met een zo concreet mogelijke tijdstabel, zien de Israëli’s de conferentie vooral als een eerste van een lange reeks bijeenkomsten die misschien tot een finaal akkoord zullen leiden.
De Palestijnen noemen die houding ‘tijd kopen’ om de kolonisatie en annexaties tot een goed einde te brengen. Oslo en daarna gingen ook al meer over het zoeken naar mechanismen om de bezetting te beheren in plaats van ze stop te zetten. Ook de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Condoleezza Rice heeft de verwachtingen al behoorlijk getemperd en lijkt er meer op uit om de humanitaire catastrofe aan te pakken dan de oorzaken ervan.
De veelbesproken brief die twee republikeinen, Ackerman en Boustany van respectievelijk joodse en Arabische origine, aan Rice schreven, waarin ze hun steun aan Annapolis betuigen, spreekt boekdelen voor de politieke ‘mentaliteit’ die in Washington heerst rond het Israëlisch-Palestijns bezettingsconflict.
“De VS-hulp moet gebruikt worden voor financiële en personele hervormingen binnen de Palestijnse Autoriteit in functie van een huisvestingsbeleid en andere arbeidsintensieve projecten, voor de effectieve in werking stelling van een Palestijnse politiemacht en een onafhankelijk Palestijns gerecht en voor lange termijn economische ontwikkelings- en werkgelegenheidsprogramma’s.” Van het ontmantelen van de bezetting of de kwestie van de Palestijnse vluchtelingen geen woord.
Het verschil met Oslo: diepe politieke verdeeldheid in beide kampen
De bijeenkomst vindt plaats op een moment van diepe politieke breuken, vooral aan Palestijnse zijde. Als er al een akkoord uit de brand kan worden gesleept moet het nog verkocht worden bij parlement en bevolking. In het geval dat Olmert ook maar ietsje zou durven toegeven dat ruikt naar een gedeeltelijke ontmanteling van de nederzettingen, dan kan hij rekenen op hevig verzet van het politiek sterke Likoed en de extreemrechtse kolonistenpartijen.
Premier Olmert is niet echt in de positie om zo’n krachtmeting aan te gaan. Hij heeft veel krediet verloren als gevolg van de desastreuze Libanonoorlog en het opduiken van zijn naam in corruptieaffaires. Aan Palestijnse zijde blijft er de krachtmeting met Hamas, de partij die begin 2006 als overwinnaar uit de bus kwam tijdens verkiezingen voor de Palestijnse Wetgevende Raad (het parlement, zeg maar). Het feit dat Hamas niet op de conferentie zal aanwezig zijn, hypothekeert de slaagkansen compleet.
In een rapport van de International Crisis Group staat dat de isolatie van Hamas de belangrijkste motivatie lijkt te zijn achter het Annapolis-proces. De VS, Israël en Fatah zijn ervan overtuigd dat Israëlisch-Palestijnse vooruitgang hand in hand gaat met de marginalisatie van de Islamisten. Aan de basis ligt de nu al maandenlange perverse veronderstelling dat de Palestijnen in Gaza in opstand zullen komen tegen Hamas als reactie op de belegering van Gaza door Israël, daarin gesteund door westerse grootmachten. Het is een gevaarlijke vorm van wishful thinking, want de kans dat het interne Palestijns conflict zal groeien in reactie op een akkoord waar Hamas niet bij is betrokken, is wellicht nog veel groter.

De concrete dossiers: totale blokkering

De inzet van de conferentie – althans voor de Palestijnen – is de afbakening van de grenzen tussen een Israëlische en Palestijnse staat, het statuut van Jeruzalem, de kwestie van de Israëlische kolonies op de Westelijke Jordaanoever en het recht op terugkeer van de 4,5 miljoen Palestijnse vluchtelingen, die eens woonden op de grond waar sinds 1948 de Israëlische staat is gevestigd. Er zijn weinig tekenen dat er ook maar een minimum aan vergelijk mogelijk is op een van deze vier dossiers. Israël heeft bovendien een nieuw argument naar voor geschoven, namelijk dat Israël internationaal moet erkend worden als een ‘joodse staat’, wat meteen een duidelijk negatief antwoord is op het geproclameerde recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen (zoals bepaald in resolutie 194 van de Algemene Vergadering van de VN), die overigens nooit zijn vergoed voor de verloren bezittingen.
Probleem is dat Israël via de feiten al zijn antwoord heeft gegeven op de verschillende dossiers. Vanuit Israël is er hoogstens een bereidheid om de uitbreidingsactiviteiten in de nederzettingen te ‘bevriezen’ wat een eind verwijderd is van de ontmanteling ervan (zoals de Palestijnen maar ook het internationaal recht dat vragen). De muur heeft de ‘grens’ al getrokken en snijdt op sommige plaatsen diep op het grondgebied van waar de Palestijnse staat moet komen. Wat valt daar nog over te onderhandelen? De westerse machten weigeren Israël onder druk te zetten om de muurdelen achter de Groene Lijn af te breken, conform het aanbevelende arrest van het Internationaal Gerechtshof in 2004.
Jeruzalem is dan weer de ondeelbare hoofdstad van Israël, althans zo bepaalt een in 1980 gestemde wet van de Knesset. Met deze wet gaat Israël opnieuw in tegen het internationaal recht en alleen de VS hebben er hun ambassade gevestigd. In de jaren daarna kwam er geen enkel duidelijk signaal naar Israël om die eenzijdige stap terug te draaien. Met het E1-plan haalt de Israëlische regering het onderste uit de kan om er voor te zorgen dat de Palestijnen nog onmogelijk Oost-Jeruzalem tot hun hoofdstad kunnen uitroepen.
Kortom, de ongelijke machtsverhoudingen zullen er voor zorgen dat Annapolis op al deze punten zonder resultaat zal blijven. Zolang de westerse machten weigeren het internationaal recht als basis nemen in hun praktisch optreden (en niet alleen in hun verklaringen), zullen de Palestijnen met lege handen achterblijven, met nieuwe frustraties tot gevolg. Veel politieke redelijkheid kan je van zo’n onderdrukt volk dan ook niet verwachten.
Ludo De Brabander, Vrede vzw