Anti-globaliseringsbeweging van Seattle tot Den Haag

Jonas Hulsens en Mathias Bienstman studeren aan de Rijksuniversiteit Gent. In Praag kregen ze de smaak van het actievoeren goed te pakken. Daarna ging het richting Den Haag waar in november de Internationale Klimaatconferentie plaatsvond. Minder ver van huis maar daarom niet minder een ver-van-mijn-bed-show voor veel collega-twintigers. Als leden van de Jeugdbond voor Natuurstudie en Milieubescherming bouwden ze in Den Haag, samen met milieuverenigingen uit de hele wereld, een dijk van 900 meter lang en anderhalve meter hoog.
‘Het wordt steeds duidelijker dat thema’s zoals het broeikaseffect niet langer uitsluitend onder de categorie milieuproblematiek kunnen worden ondergebracht. Het zijn sociaal-economische thema’s die iedereen aanbelangen’, zegt Jonas. ‘Derdewereldorganisaties kunnen zich daarom perfect aansluiten bij ons protest tegen het broeikaseffect . De gevolgen ervan zijn immers haast niet te overzien. Denk aan wat de orkaan Mitch enkele jaren geleden heeft aangericht in Honduras en Nicaragua, en ook aan de regelmatige overstromingen in België of de recente watersnood in Groot-Brittannië. De ontelbare rampen waarmee we de laatste jaren geconfronteerd werden, zijn het rechtstreekse gevolg van het ongebreidelde winstbejag van de grote multinationals en de neoliberale beleidsvisies van globale actoren zoals het IMF, de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Daarvan zijn we allemaal slachtoffers. Maar laten we eerlijk zijn, de ontwikkelingslanden gaan er toch het zwaarst onder gebukt. Daarom zullen we elke gelegenheid aangrijpen om een dijk tegen deze ongebreidelde economische globalisering op te werpen.’

Al gaande wordt de weg gebaand

Duizenden activisten betoogden op 26 september in de Tsjechische hoofdstad Praag tegen het beleid van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank (WB). De media stortten zich op het gebeuren. Niet zozeer omwille van de onderwerpen die op de jaarlijkse vergadering ter sprake kwamen, maar omdat Praag een zoveelste test werd voor de anti-globaliseringsbeweging na het succes in Seattle in 1999. Daar slaagde een bonte verzameling van activisten, vakbondsdelegaties, derdewereldbewegingen, communisten en anarchisten er in de start van een nieuwe wereldhandelsronde te voorkomen.

De meningen over deze beweging zijn verdeeld. Voor de ene is er sprake van een nieuw tijdperk van actie voeren, een nieuwe revolutie. Voor de andere stelt het allemaal niet veel voor, is het allesbehalve een duurzaam fenomeen. Vaak terugkomende kritiek is dat de antiglobaliseringsbeweging goed weet waar ze tegen is, maar niet waar ze zelf voor staat. Ze zou gespecialiseerd zijn in een refus du dialogue. Volkomen onterecht volgens Farah: ‘Deze kritiek werd gelanceerd door Trevor Manuel, minister van financiën van Zuid-Afrika en getuigt in de eerste plaats van weinig respect. Men wil de antiglobaliseringsbeweging op die manier trivialiseren. Als ze ons zo onbelangrijk vinden, waarom wordt dan al het mogelijke gedaan om de beweging in de kiem te smoren? Waarom zo’n enorme politiemacht op de been brengen in Praag als er toch geen dreiging van uitgaat?’

‘Het verwijt dat we alleen maar tégen zijn, is tamelijk goedkoop’, zegt Mathias. ‘Vele groepen en organisaties die deel uitmaken van de antiglobaliseringbeweging zijn wel degelijk aan het zoeken naar alternatieven. Maar dat is een proces dat tijd vergt. “De weg zoek je terwijl je aan het wandelen bent”, zeggen de zapatisten. Dat is heel goed samengevat wat er momenteel gebeurt.’

Globaal, lokaal of van outer space?

De weg waar de activisten elkaar alvast regelmatig treffen, is de information superhighway waarvan Al Gore een fel pleitbezorger was. Het wegvallen van grenzen kan namelijk ook zijn positieve kanten hebben. De hele wereld is virtueel bereikbaar vanachter je computerscherm. De hedendaagse globetrotter zit in zijn of haar huiskamer, een warme kop koffie bij de hand, de stereo op vijf en de modem permanent online. Activisten allerhande maken gretig gebruik van het internet om wereldwijd hun stem te laten horen. Als het tij verloopt, verzet men de bakens. Internet blijkt echter een troef die eenmaal uitgespeeld perverse effecten heeft. Informatica kost niet weinig geld en dus ontstaat er een kloof tussen informatierijken en informatiearmen. Die dualisering komt ook tot uiting in de antiglobaliseringsbeweging. Het is een overwegend blanke beweging geworden. De Europese en Noord-Amerikaanse actievoerders zijn dan wel erg solidair met hun medestrijders uit het Zuiden, ze riskeren tegelijk dezelfde fouten te maken als elke westerse beweging.

De fascinatie voor internet en globale mogelijkheden, zou ook wel eens de voeling met het lokale verloren laten gaan. Dat zou fataal zijn, aangezien de kracht van de beweging in de eerste plaats voortkomt uit een bewustwordingsproces aan de basis. ‘Ik ben ervan overtuigd dat velen die binnen de antiglobaliseringsbeweging actief zijn, zich ook actief bezighouden met lokale thema’s en de link proberen te leggen met beleidsbeslissingen op grensoverschrijdend niveau. Mijn engagement tegen globalisering is alvast gegroeid uit mijn ervaringen met lokale acties’, vertelt Jonas. ‘Zo hebben we onder meer actie gevoerd tegen de Rally van Ieper en tegen de uitbreiding van de Antwerpse haven. Vooral in Doel werd het ons duidelijk dat milieuproblematiek ook ingrijpende gevolgen heeft op sociaal vlak. Het leven van de dorpsbewoners werd volledig ontwricht.’

Misschien moet de antiglobaliseringsbeweging zichzelf omdopen in glokaliseringsbeweging. De Iraakse theaterwetenschapper Lamice Al Amari pleitte twee jaar geleden al voor het begrip glokaal als een volgende stap in het uitklaren van de verhouding tussen het globale en het lokale. Ook actoren die lokaal werken, geven immers vorm aan de globale verhoudingen. Terwijl de stimulansen vooral globaal zijn, hebben ze toch vooral individuele of lokale gevolgen. Daarin kan een andere activist zich helemaal terugvinden: ‘Wat mij in Praag enorm heeft getroffen, was de ontmoeting met al die mensen uit verschillende windstreken met hun mooi klinkende talen en idealisme. Pure kracht heeft mij dat gegeven.’