Arabische schrijfsters

Haar debuutroman ‘Het Vaderland’ verscheen in de serie ‘Arabische schrijfsters’ van de uitgeverij Goossens-Manteau. De serie had net zo goed ‘Schrijfsters in Oorlogsgebied’ kunnen heten. De Arabische wereld, van Algerije over Sudan en Egypte tot Irak, blijkt immers min of meer geregeerd te worden door de macht die uit de geweerloop komt. Bovendien zijn het lichaam en de gedachten van de vrouw er zelf een soort frontlijn, een gebied waarvoor verwoed slag geleverd wordt door integristen, kapitalisten en andere macho’s. Een oorlog is nooit alleen een militair conflict. Het is een soort verhevigde jaloezie, een dodelijke geldingsdrang.

De Aïcha-figuur uit de roman ‘Het Oog van de Spiegel’ van Liana Badr is een oervoorbeeld van de dubbele oorlog waarvan Arabische vrouwen het slachtoffer zijn. Haar verhaal begint als een sprookje uit duizend-en-één-nacht. Maar de realiteit waarin ze leeft is die van het Palestijnse vluchtelingenkamp Tell-Az-Za’tar dat belegerd wordt door Libanese falangisten. Aïcha verzet zich in stilte tegen haar ouders en tegen het leven in het vluchtelingenkamp. Ze creëert in zichzelf een mysterieuze wereld. Daar koestert ze een prille, verwarrende liefde voor een verzetsstrijder. Aïcha wordt tegen haar zin uitgehuwelijkt en raakt in verwachting. Kort daarna bereikt de belegering haar hoogtepunt en eindigt in een mensonterend bloedbad. Gedaan met de droomwereld, de sprookjesprins, de verwachting. Het bloedbad houdt haar een spiegel voor. Daarin ziet ze de diepe wonden die het leven op vreemde grond bij haar en bij elke Palestijn heeft nagelaten. ‘Waarom hadden ze niet geweten dat ze na een wanhopige reis weer hetzelfde zouden tegenkomen? Ze hadden hun leven verwoest om een bestaan voor hun kinderen op te bouwen. En nu stonden ze met lege handen. Als ze maar een greintje verstand hadden dan hadden ze geweten dat ze zichzelf voor de gek hielden’, denkt Aïcha na het bloedbad.

Dat vrouwen zich tegen geweld en dood verzetten, wekt weinig verwondering. Ze kunnen zich echter met evenveel overtuiging laten meesleuren in de draaikolken van revolutie en wapengeweld. De hoofdfiguur uit ‘Het Vaderland’ probeert haar revolutionaire verleden te ontvluchten. Dat blijkt echter onmogelijk. Haar keuze om zich af te keren van haar vaderland vreet aan haar als een insect. Vluchten blijkt een illusie: ‘Waar vlucht je heen? Je gaat van land naar land, van vliegveld naar vliegveld, op zoek naar een revolutie in de huid van anderen. De revolutie schuilt in jezelf. Je moet haar ontdekken’, zegt één van schimmen uit het verleden tegen deze gepassioneerde vrouw.

Vluchten kan niet meer, maar vechten doe je ook niet zonder schrammen op je ziel op te lopen. Geweld eist zijn tol. Het beeld van de harde terrorist die zonder gewetenswroeging doodt voor volk of vaderland, is een mythe die de twee kanten van het conflict dient. De bedreigde groep kan zo de ongenadige repressie tegen elke gewapende strijd verantwoorden en de militanten zelf proberen zich erdoor te beschermen tegen hun eigen twijfels en menselijkheid. De roman ‘De Lachsteen’ van Hoda Barakat maakt korte metten met het icoon van de staalharde strijder. Het verhaal speelt zich af in de dichterlijke hel die de burgeroorlog in Beiroet was. In de buitenisigheid van de verwoesting lost het maatschappelijk vernis op en verschijnen mensen naakt voor je. Hoofdpersoon Khaliel worstelt met zijn homoseksuele geaardheid. Die mentale strijd jaagt bombardeert zijn gevoelens net zo stuk als de straten van de stad waarin hij leeft. Khaliel kruipt uit deze fysieke en mentale verwoesting, maar slaagt daar niet in zonder pijnlijke keuzes te maken. Hij kiest voor de oorlog en verraadt hiermee het vrouwelijke in zich. Laten we hopen dat Khaliel niet staat voor de toekomstige generatie Arabische mannen. Want dan zullen er nog veel vrouwelijke schrijfsters nodig zijn om het evenwicht te herstelen.



De reeks ‘Arabische schrijfsters’ wordt uitgegeven door Goossens-Manteau. ‘Het Oog van de Spiegel’ van Liana Badr, ISBN 90 223 1411 1. ‘De Lachsteen’ van Hoda Barakat, ISBN 90 223 1410 3. ‘Het Vaderland’, ISBN 90 223 1409 X.