Argentinië wordt 'groene sojawoestijn'

Argentinië begon pas dertig jaar geleden voor het eerst soja te verbouwen,
maar vandaag is het gewas het eerste exportproduct. Achtennegentig procent
van de productie wordt verwerkt tot meel voor menselijke consumptie in Azië
en veevoer in Europa. Op ongeveer 12 miljoen hectare landbouwgrond staat
momenteel transgene soja, tegenover 26 miljoen hectare met andere gewassen.
In het noorden van de provincies Buenos Aires, het zuiden van de provincie
Santa Fe en het zuidwesten van Córdoba neemt soja zelfs 80 procent van de
landbouwgrond in.

Vandaag zijn 95 procent van onze leden overgeschakeld naar soja, zegt José
Luis Lemos, coördinator in Buenos Aires van de Argentijnse
Landbouwfederatie, die in de vroege jaren negentig nog 400.000 kleine en
middelgrote boeren telt, en vandaag niet meer dan 103.000. Het Argentijnse
platteland is een groene woestijn geworden, zegt een boer.

Het is een heel grote omschakeling geweest, en vanuit milieuoogpunt en
sociale duurzaamheid is ze negatief, vindt Miguel Pereti, econoom van het
Nationaal Instituut voor Landbouwtechnologie in Córdoba. De sojateelt dankt
haar succes aan het gebruik van genetisch gewijzigde soja die bestand is
tegen een onkruidverdelger, beide van Monsanto. De ‘Roundup Ready-soja’
wordt gebruikt in combinatie met ‘direct planting’, een techniek waarbij de
boer tijd wint door de dode vegetatie op het land te laten, waar die dient
als natuurlijke meststof en de bodem beschermt tegen erosie en extreme
temperatuurveranderingen. Transgene soja planten is goedkoper dan eender
welk ander gewas, zegt Pereti. En op het ogenblik dat ze planten, lijken
boeren meer belang te hechten aan de productieprijs dan aan prijs van soja
op de internationale markt. De oppervlakte beplant met soja neemt toe met
dezelfde snelheid als die waarmee de internationale prijzen dalen. De
internationale sojaprijzen bedroegen half jaren negentig nog 307 dollar per
ton, maar zijn nu gezakt tot ongeveer 200 dollar per ton, met gezien de
overproductie weinig kans op verbetering.

Het is niet zo dat de Argentijnse boeren zich van geen kwaad bewust zijn.
De boeren weten dat de genetisch gewijzigde soja hem afhankelijk maakt om
elke keer opnieuw zaad en onkruidverdelger te kopen. We weten ook dat het de
bodem uitput en de gewasdiversiteit bedreigt, maar we kunnen niet anders,
zegt José Luis Lemos, die 100 hectare land bezit dat met soja is beplant.

Boeren, landbouwtechnici en activisten van de ‘plattelandsreflectiegroep’
stellen dat nieuwe technieken voor soja Argentinië hebben omgevormd tot een
landbouwnatie zonder landbouwers. Volgens hen is het gevolg dat meer dan
500 kleine dorpen volledig verlaten zijn en zijn er enorme voedseltekorten.
Alleen al in de provincie Buenos Aires zijn 17.000 melkveebedrijven ermee
opgehouden en moet melk worden ingevoerd uit Uruguay. Streken waar vroeger
aardappelen, linzen, wortelen, erwten en artisjok verbouwden, schakelden
over op soja en moeten nu alle levensmiddelen invoeren.

De groep stelt ook dat de meer dan 100 miljoen liter onkruidverdelger die
jaarlijks op de velden met genetisch gewijzigde soja wordt gebruikt, de
micro-organismen in de bodem doodt en de waterdoordringbaarheid van de grond
verloren laat gaan. Een aantal milieuactivisten is ervan overtuigd dat de
ontbossing en de lage waterdoordringbaarheid van de velden voor intensieve
sojateelt een van de oorzaken zijn van de overstromingen in Santa Fe en
Chaco eerder dit jaar. Daarbij kwamen 24 mensen om en werden duizenden
dakloos.

Het Argentijnse landbouwsecretariaat ziet geen gevaar: boeren kunnen altijd
terug naar hun oude gewassen als de prijzen blijven dalen. Maar de
reflectiegroep herinnert aan de negatieve effecten van monocultuur en
benadrukt dat terugkeer naar traditionele productie verre van eenvoudig is.
Ze riep op tot een belastingssysteem dat boeren die niet voor soja kiezen
extra voordeel geeft, maar kregen geen gehoor.