Armenië en Turkije staan dicht bij akkoord

Yelena Abrahamian, een Armeense schilder, is bijna honderd jaar maar kan de moorden die ze als meisje in Turkije gezien heeft, niet vergeten. “De eerste dode die ik zag was een kind”, herinnert ze zich. “Zijn moeder gilde zo hard dat ik er doof van werd. Toen realiseerde ik me dat veel mensen tegelijk aan het gillen waren omdat ze vanuit de bergen op ons schoten. Ik viel bewusteloos, en toen ik de ogen opende was mijn nichtje gewond. Ik probeerde met haar te praten – ik besefte niet dat ze dood was.”

Yelena is een van de laatste overlevenden van de moordpartijen op Armeniërs door de Ottomaanse Turken tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze vindt dat er geen akkoord met Turkije mag komen zolang de gruwel van toen niet als een genocide erkend wordt. “De grens zou niet mogen opengaan zolang de Turken geen excuses aanbieden voor wat ze gedaan hebben”, zegt ze heftig.

Voetbaldiplomatie

 
Volgens de Turkse overheid waren er moordpartijen aan beide kanten en was er geen sprake van genocide, maar het blijft een gevoelig thema in Armenië, waar velen Turkije wantrouwen.

De onverwachte politieke toenadering tussen beide landen raakte in september vorig jaar bekend. Abdullah Gul, de Turkse president, reisde toen naar de Armeense hoofdstad Jerevan om er een samen met zijn Armeense evenknie Serzh Sarkisian naar een voetbalwedstrijd tussen beide landen te kijken.

Wat sindsdien als ‘voetbaldiplomatie’ bekend staat, kan op 14 oktober nog een overwinning boeken als de Armeense leider Turkije bezoekt voor de terugwedstrijd. Bij die gelegenheid willen beide landen akkoorden ondertekenen over het herstel van de diplomatieke relaties en de heropening van hun onderlinge grens. Eerst moeten beide parlementen het licht nog op groen zetten.

Historische doorbraak

Voor voorstanders van de akkoorden kunnen de akkoorden tot een historische doorbraak leiden. Maar sommige Armeniërs zijn bezorgd over de mogelijke impact van de onderhandelingen op de gesprekken over de toekomst van Nagorno-Karabakh, het Azerbeidjaanse gebied waar het Armeense leger de macht greep tijdens een brutale oorlog in de jaren 90.

Turkije sloot toen zijn grens met Armenië in solidariteit met zijn Azerbeidjaanse bondgenoten en weigerde de grens te heropenen zolang het conflict niet opgelost was.

Armenië en Turkije staan dicht bij een akkoord om hun relaties te normaliseren en hun onderlinge grenzen te heropenen. Bijna een eeuw lang, sinds de massale moordpartijen in de Eerste Wereldoorlog, waren beide landen gezworen vijanden.

Geen sprake van genocide

Armeense nationalisten verzetten zich tegen de clausule in de akkoorden die de bestaande grenzen erkent. Ze vinden dat delen van oostelijke Turkije eigenlijk bij Armenië horen. De belangrijkste nationalistische partij, Dashnaktsutiun, stapte op uit de regering uit protest tegen de akkoorden.

Maar de regering beschikt nog steeds over een meerderheid in het parlement en maakt zich sterk dat de meeste mensen het akkoord zullen aanvaarden.

In de tekst van de akkoorden is geen sprake van de genocide-kwestie of het conflict in Nagorno-Karabakh. Het stelt wel dat er een subcommissie komt die historische kwesties zal behandelen.

Arman Kirakossian, de Armeense viceminister van Buitenlandse Zaken, zegt dat de regering zal blijven ijveren voor de internationale erkenning van de genocide.

Handelsroute

Kirakossian zei ook dat de Armeniërs baat zouden hebben bij het openen van de grens. Voor het geïsoleerde Armenië kan een nieuwe handelsroute ontstaan naar Europa, via Turkije.

Nationalisten hebben anti-Turkse affiches gehangen in het centrum van Jerevan. Zeker bij de oudere generaties slaan ze aan.

Sommige analisten zeggen dat de Armeense regering te weinig heeft gedaan om die negatieve boodschappen tegen te gaan. Een van hen is Richard Giragosian, directeur van het Armeense Centrum voor Nationale en Internationale Studies, een voorstander van het akkoord.

“Armenië heeft het akkoord op een pijnlijk slechte manier uitgelegd”, zegt hij. “Er is niet echt een voorbereiding op het terrein geweest, en het gebrek aan informatie heeft tot desinformatie geleid. Het toont ook de ruimere politieke realiteit hier – het is de arrogantie van de macht.”

Toch verwacht Giragosian geen grote demonstraties als het akkoord ondertekend wordt. “Ik denk dat de reactie tot dusver veel zwakker is geweest dan de regering verwacht had. We zien vooral apathie – de mensen zijn bezorgd, maar ze komen niet op straat.”