Asielzoekers slapen op straat in Brussel

Het is een hallucinant beeld: midden in de hoofdstad van Europa leven families in tenten en barakken, geknutseld met blauw-gele panelen voor stadswerken en ander materiaal dat ze op straat vonden. Onder hen kinderen en zelfs kleuters. Vlakbij het Maximiliaanpark schuiven anderen aan in een lange rij bij de Dienst Vreemdelingenzaken om asiel aan te vragen.

‘We kunnen net zo goed zelfmoord plegen’

Syriër Gernas Hai Shekhnous (29) “woont” al sinds een maand in het Maximiliaanpark. Hij is niet zo happig om zijn eigen verhaal te vertellen, maar vraagt vooral aandacht voor een mede-asielzoeker. Hij vond de Turk Idris Acar (31) slapend onder een boom in Brussel en bracht hem naar het park zodat hij tenminste dekens zou hebben en een primitief dak boven zijn hoofd. Acar spreekt geen Frans, Duits of Engels –Shekhnous fungeert als zijn tolk. Acar zou al vier jaar in Belgische opvangcentra leven maar vernam drie maanden geleden dat hij geen asiel krijgt. Door alle ellende kreeg hij zware psychische problemen en durft hij zijn barak niet meer uit.
Shekhnous en Acar –beiden Koerd– kunnen naar eigen zeggen onmogelijk terug naar hun geboorteland omdat ze daar meteen weer in de gevangenis zouden belanden of zelfs omgebracht zouden worden. Shekhnous vertelt na enig aandringen dat hij in 2008 al drie maanden in een gevangenis in Syrië zat omdat hij het Koerdische nieuwjaarsfeest (Newroz) had gevierd.
Een andere keer kon hij ontsnappen toen de politie binnenviel op een Koerdische bijeenkomst. De Syrische politie verdenkt hem er van te werken voor Syrische Koerdische partijen zoals de Verenigde Democratische Koerdische Partij (Yakyati), maar hij zegt dat hij er enkel losse contacten mee had.
Na een tijdlang ondergedoken te hebben geleefd, is Shakhnous vorige maand naar België gevlucht. Sindsdien verblijft hij hier, wachtend op asiel. Hoe schat hij zijn eigen kansen in? ‘Als degene die me ondervraagd heeft me niet gelooft, dan moet ik weer weg, zo simpel is het.’ Terugkeren is voor hem en Acar nochtans geen optie, meent Shekhnous. ‘Dan kunnen we net zo goed zelfmoord plegen,’ zegt hij met een moedeloze blik.

‘In Bosnië wacht alleen armoede en discriminatie’

Indira Sinanovic, een Roma uit Bosnië-Herzegovina, leeft al bijna twee maanden in het park, samen met haar vriend en drie kinderen. Haar drie andere kinderen zijn achtergebleven in haar geboorteland. Sinanovic’ familie kan geen asiel krijgen in België omdat ze reeds een asielaanvraag heeft ingediend in Frankrijk. Volgens de Dublin II-verordening is immers het eerste EU-land waar een aanvraag wordt ingediend verantwoordelijk voor het asiel.
Sinanovic heeft Bosnië achtergelaten om te ontsnappen aan armoede en discriminatie tegen Roma, en omdat haar vriend problemen had met de politie. Het is volgens het KB van 24 juni 2004 –dat de bepalingen voor opvang van illegale families behandelt– de plicht van België haar opvang te bieden, aangezien ze minderjarige kinderen heeft.
Meeting, een onthaal-en steunpunt voor mensen in onwettig verblijf, zoekt oplossingen voor Indira maar de vrouw wil nu zelf weer naar Bosnië. Tijdens ons interview klaagt ze herhaaldelijk over buik-en hoofdpijn. Hulporganisatie Dokters van de Wereld heeft de vrouw onderzocht en haar medicijnen gegeven maar door de koude en de honger verslechtert haar gezondheid en ziet ze geen uitweg –behalve terugkeren. De familie is nu in gesprek met Caritas, die hen zal helpen met een vrijwillige terugkeer.
In Bosnië zorgt haar moeder voor haar drie andere kinderen, de oudste twintig jaar. Hij is de enige die een beetje geld verdient door schroot te verzamelen en door te verkopen. Volgens Sinanovic is het voor Roma erg moeilijk om aan werk te raken en worden haar kinden op school gepest omwille van hun afkomst. ‘In Bosnië wacht mij alleen maar armoede en discriminatie, maar hier kan ik ook niet blijven,’ zegt ze. ‘Ik ben ziek en mijn kinderen verdienen een beter leven dan dit.’ Haar vriend zou toch hier blijven, uit vrees voor onmiddelijke arrestatie in Bosnië.

‘Marokkanen zijn extra gul’

Camil Berisa (38) toont de littekens op zijn hals en arm en vertelt via zijn neef Radzo Isena –die in Tongeren woont en vloeiend Engels spreekt– dat hij samen met zijn vrouw en zeven kinderen Kosovo is ontvlucht. Sinds anderhalve maand leeft hij met hen op straat in Brussel, terwijl hij wacht op een interview door het Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) –de centrale asielinstantie in België die asielaanvragen inhoudelijk onderzoekt.
Berisa staat erop de Belgische en Marokkaanse families te bedanken die hem af en toe voedsel komen brengen. ‘Met de Ramadan is de Marokkaanse gemeenschap extra gul, dankzij hen en vele Belgen kunnen wij overleven.’ Hulporganisaties hebben ze nog niet gezien, zegt Berisa. Twee van zijn kinderen zijn ernstig ziek. Een heeft een psychische stoornis door de oorlog, de ander een hartprobleem. De jongste van het gezin –een kleuter nog– wordt ziek door de regen en de koude die de tentjes binnendringen.
Mohammed Jamil (22) is nog maar iets meer dan twee weken in België. Gedurende drie jaar vocht hij in het Iraakse leger. Maar een maand geleden, zo vertelt hij, klopten irhabe (“terroristen”) aan bij zijn familie in het noorden van Irak en dreigden hem te vermoorden. Hamil dook onder en vluchtte samen met drie reisgenoten in een vrachtwagen naar België. Nu slaapt hij onder de blote lucht in het Maximiliaanpark.      

Leegstaande overheidsgebouwen

Vluchtelingenwerk Vlaanderen meldt dat er sinds oktober 2009 zo’n 3600 asielzoekers op straat staan in België –voor hen is er geen opvang mogelijk. Onder hen ook vele vrouwen en kinderen.
Sinds kort neemt de opvangcrisis in België opnieuw toe. Vorige week kon aan bijna tweehonderd asielzoekers geen opvang geboden worden. Vluchtelingenwerk vreest dat de komende winter rampzalig zal zijn voor de mensen op straat: ‘De regering moet dringend noodopvangplaatsen voorzien, bijvoorbeeld in leegstaande overheidsgebouwen.’
Het blijft wachten op de lang beloofde wooncontainers. ‘Zonder dringende noodmaatregelen zullen de leefomstandigheden voor die mensen onmogelijk zijn als het kouder en natter wordt’, waarschuwt Vluchtelingenwerk. ‘Dan krijgen we deze winter te maken met een humanitaire catastrofe.’