Azië en Oost-Europa lonken naar zetel Annan

Het is niet zeker of Annan het wel volhoudt tot december 2006, de maximale duur van zijn tweede ambtstermijn. Conservatieve Amerikanen dringen aan op zijn aftreden. Onder Annan hebben de VN veel aanzien verloren als gevolg van fraude, wanbeheer en ongewenste intimiteiten op topniveau. Maar vooral de onverbloemde kritiek van Annan op de oorlog in Irak zit sommige Amerikanen hoog.

De kaarten van Aziatische kandidaten lijken goed te liggen. De laatste Aziaat die aan het hoofd stond van de VN, was de Birmaan U Thant, die de organisatie leidde van 1961 tot 1971. Twee Aziaten hebben al formeel laten weten een gooi te willen doen naar de hoogste functie binnen de VN: de voormalige ondersecretaris-generaal voor Ontwapening van de VN, de Srilankaan Jayantha Dhanapala, en Surakiart Sathirathai, een voormalige buitenlandminister van Thailand. China een permanent lid van de VN-Veiligheidsraad en daardoor een van de machtigste landen in de organisatie, heeft al laten weten dat het een Aziatische kandidaat zal steunen.

Maar de Amerikaanse president George W. Bush zou wel eens liever kunnen hebben dat Annan vervangen wordt door iemand uit een regio die meer oog heeft voor de Amerikaanse belangen: Oost-Europa, schreef het weekblad Newsweek onlangs. Een mogelijke kandidaat is Aleksander Kwasniewski, de huidige president van Polen die in oktober aan het einde van zijn ambtstermijn komt. Newsweek tipt op Kwasniewski omdat die troepen naar Irak stuurde als steun voor de Amerikaanse bezetting en omdat hij in eigen land een sterke voorstander is van een vrijemarktbeleid. In een interview met een Poolse krant verklaarde Kwasniewski vrijdag dat hij zich kandidaat wil stellen als de VN grondig worden hervormd.

Maar het is niet duidelijk of de 22 landen van Oost-Europa wel nog als een aparte groep kunnen worden beschouwd. Alleen de VN doen dat nog. Een groot deel van de landen is toegetreden tot de Europese Unie, en nog meer tot de Navo. Er is geen reden meer waarom de groep binnen de VN moet blijven bestaan, zegt een ervaren diplomaat uit en ontwikkelingsland. Ze moeten zich maar aansluiten bij de West-Europese groep, dat is waar ze thuishoren. Tijdens de Koude Oorlog waren ze een aanhangsel van de Sovjet-Unie, en nu van West-Europa. Dat maakt de kansen van Kwasniewski wel erg klein. Met de Noor Trygve Lie (1946-1953), Dag Hammarskjold uit Zweden (1953-1961) en de Oostenrijker Kurt Waldheim (1972-1981) heeft West-Europa heeft immers al drie VN-bazen geleverd. Afrika beheerste met Boutros Boutros-Ghali uit Egypte (1992-1996) en daarna de Ghanees Annan de jaren 90 en de eerste helft van dit decennium; de jaren 80 waren voor Latijns-Amerika met Javier Perez de Cuellar uit Peru (1982-1991).

Voor de Aziaat Ramesh Thakur, vice-rector aan de VN-universiteit in Tokio, lijdt het geen twijfel dat Azië weer aan de beurt is. Hij vindt dat de Oost-Europeanen maar moeten wachten tot de volgende aflossing van de wacht - dan kan Europa weer aanspraak maken op de functie. De Aziaten maken 60 procent uit van de wereldbevolking; ze zouden erg ontstemd zijn als de topfunctie aan hen voorbijgaat.

Volgens Norman Solomon, de directeur van het Institute for Public Accuracy in Washington, zal de benoeming van de volgende secretaris-generaal aangeven in hoeverre de VS de VN in hun greep hebben. Solomon denkt dat de VS een VN-baas willen die een betrouwbare dienaar van de Amerikaanse belangen is. Als de Amerikanen in hun opzet slagen, gaat de rest van de geloofwaardigheid van de VN aan duigen. (PD)