Azië strijdt om olie in Zuid-Chinese Zee

Hun Sen, eerste minister van het gastland van de top, Cambodja, drong er tijdens zijn openingstoespraak op aan een prioriteit te maken van de spanningen tussen China en de kleinere leden van de Associatie van de Zuidoost-Aziatische Naties (ASEAN). Hiermee verwees hij naar de recentste incidenten tussen China en Vietnam enerzijds en China en de Filipijnen anderzijds.

De ASEAN groep (Thailand, Vietnam, Singapore, Myanmar, Maleisië, Laos, Indonesië, Cambodja, Filipijnen en Brunei) moet economische samenwerking en solidariteit binnen de regio stimuleren en speelt een sleutelrol in regionale uitdagingen. Een van die uitdagingen is het aanslepende probleem van de grondstofrijke Zuid-Chinese Zee, waarvan China het grootste deel van opeist. Dit is echter niet naar de zin van zowel de Filipijnen als Vietnam.

Kat-en-muisspel

Vorige maand liepen de spanningen hoog op tussen China en de Filipijnen in het gecontesteerde gebied Scarborough Shoal, een eilandengroep nabij het Filipijnse grondgebied. Wanneer enkele Chinese vissersschepen zich op acht april in het gebied begaven en Manilla aanstalten maakte hen te arresteren, stuurde China op zijn beurt maritieme schepen op hen af. Beide partijen weigerden twee maanden lang hun schepen als eerste terug te trekken. Het kat-en-muisspel eindigde pas wanneer Manilla opgaf omwille van opkomend stormweer.

De Filipijnse Inquirer schrijft dat de Chinese vissersboten illegaal haaien en zeldzame schelpen visten. Bovendien hield China, na de terugtrekking van de Filipijnen, zijn maritieme schepen ter plekke om een effectieve controle over het gebied te bewerkstelligen.

Paracel en Spratly

Ook Vietnam raakte geïrriteerd door China’s agressieve strategie in de Zuid-Chinese Zee. Zo aanvaardde China aanbiedingen voor de exploitatie van olie in de gecontesteerde wateren rond de eilandengroepen Paracel en Spratly.

Minister van Buitenlandse Zaken Pham Binh Minh maakte gisteren het Vietnamese standpunt nogmaals duidelijk: ‘Die olie- en gaspartijen behoren toe aan de exclusieve economische zone van Vietnam en bevinden zich op de Vietnamese continentale plaat, zoals neergeschreven in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het Recht van de Zee (UNCLOS)’.

Defensief

‘De Chinese top omschrijft zijn acties als defensief, niet agressief’

Volgens Bonnie Glaser, senior onderzoeker bij het Center for Strategic and International Studies (CSIS), is het echter niet in China’s eigenbelang een agressieve houding ten aanzien van zijn partnerlanden aan te nemen. Een anti-China coalitie zou namelijk een grote mislukking betekenen voor het Chinese buitenlandse beleid.

Zelf omschrijft de Chinese top zijn acties als defensief, in tegenstelling tot agressief. Zij hielden zich bovendien meestal gedeisd wanneer geconfronteerd met agressief gedrag of agressieve retoriek van andere staten, verklaart de onderzoekster.

Controle over de olie- en gasbronnen die pas enkele jaren geleden ontdekt zijn, is bovendien niet enkel gegeerd door de Volksrepubliek. Ook de Filipijnen en Vietnam zijn erg vastbesloten de betwiste gebieden op te eisen, zegt mevrouw Glaser. Het enige verschil tussen de landen is dat China enkel steunt op historische claims terwijl de andere landen zich beroepen op de internationale wetgeving.

Inzet van de top

Enkele landen binnen de ASEAN, waaronder Vietnam, streven tijdens deze top naar een vernieuwde bindende gedragscode om op conflictsituaties als deze toe te passen. Het is echter vooral de VS die hier een sterke voorstander van is. China prefereert bilaterale onderhandelingen zodat zij meer druk kunnen uitoefenen en meer voordelen uit de brand kunnen slepen. Maar ook binnen de ASEAN is men verdeeld over een bindend verdrag, legt Glaser uit.

Een senior diplomaat die anoniem wenst te blijven, wist aan Al Jazeera te vertellen dat de ASEAN landen aan het begin van de top nog geen consensus hadden bereikt over het al dan niet aan de kaak stellen van het China-Filipijnen voorval. De macht van het economisch sterke China binnen de ASEAN blijft dus niet te onderschatten. ‘Maar’, besluit Bonnie Glaser, ‘ik denk dat China begint te realiseren dat zijn houding, het uitspelen van zijn economische macht, zich steeds meer van zijn buren zou doen vervreemden.’