Baas in eigen hoofd: culturele identiteit

Wereldwijd Magazine hoeft zijn lezers niet te vertellen welk bolletje ze rood moeten maken op 8 oktober. U nam een abonnement op een open venster op de wereld, dat volstaat als politieke beginselverklaring. Het hele discours over culturele identiteit verdient echter de nodige aandacht. Omdat het Blok ermee uitpakt, zeker, maar ook omdat er over de hele wereld bewegingen groeien die een antwoord proberen te geven op de vraag: wie zijn wij? Die bewegingen zijn overigens niet allemaal rechts of fundamentalistisch gekleurd. Ze keren zich vaak tegen de pletwals van de globalisering of ze groeien uit tot echt emancipatorische stromingen waarin openheid en zelfzekerheid samen horen als frieten en mayonaise.

Centraal in dit themakatern staat de heikele vraag naar de eigen Vlaamse identiteit. Pleitbezorgers van die Vlaamse identiteit brengen een genuanceerd pleidooi, terwijl drie gekleurde Vlamingen hun -typisch Vlaamse?- nuchtere kijk op de dingen geven. De Mexicaanse schrijver Carlos Fuentes ziet de vermenging van culturen als een van de weinige zekerheden van deze tijd. Hij voegt er wel aan toe dat de verrijking die zo’n “métissage” meebrengt maar wortel kan schieten wanneer mensen op lokaal niveau opnieuw greep krijgen op hun eigen leven. Dat zo’n zekerheid niet ontstaat zonder conflicten of tegenwind, blijkt uit de verhalen die we haalden op plekken waar de culturele identiteit en de “nieuwe wereld” met elkaar botsen. In Istanbul trokken twee Turkse journalisten de stad in om terug te komen met botsende verhalen en meningen over de Turkse identiteit. In Zimbabwe, India en Ecuador zien we dat er heel verschillende manieren zijn om politieke en culturele identiteit met elkaar te verbinden. Het hoeft niet altijd met getrokken zwaarden, dat blijkt uit de talloze grapjes die in de wereld circuleren over buurvolkeren of etnische minderheden. Wij legden al die humor eventjes op het rooster. Nobelprijswinaar Amartya Sen en de Frans-Libanese schrijver Amin Maalouf geven hun uitgesproken meningen over identiteit. Wim Delvoye, een van Vlaanderens meest erkende kunstenaars van het moment, reflecteert op beeldende wijze op taal, volk en religie.

De culturele identiteit die de rode draad vormt van dit themakatern, is geen eenvoudige zekerheid. Ze kan een uitdaging zijn of een verleidelijke uitvlucht. Ze kan bevrijdend werken of verdrukkend. Maar ze is nooit statisch en ze behoort niet toe aan degenen die het hardst met de vendels zwaaien. Tegenover de slogan “Baas in eigen land” plaatsen de vele bijdragen in dit nummer de oproep om baas in eigen hoofd te blijven. Burgers die zelf keuzen maken en hun eigen democratie gestalte geven, zijn de beste verdedigers van de traditie die in dit land gegroeid is. En dat lijkt ons toch een essentieel element van onze culturele identiteit.