Balkhashmeer dreigt tweede Aralmeer te worden

Als China nog meer water onttrekt aan de rivier Ili, die naar het Balkhashmeer stroomt, dan “wordt het meer een tweede Aralzee”, waarschuwt Mels Eleusizov, voormalig presidentskandidaat en hoofd van de Kazachstaanse milieuorganisatie Tabigat. Tachtig procent van het water in het ondiepe meer komt uit de Ili. Het Aralmeer, eens het op drie na grootste meer ter wereld, is sinds 1960 driekwart van zijn oppervlakte kwijtgeraakt en 90 procent van zijn volume. In de jaren zestig werden grote hoeveelheden water gebruikt voor de irrigatie van katoen.

De Chinese vraag naar water groeit nog steeds. Functionarissen in Peking zouden van plan zijn meer water uit de Ili te halen, om de olie-industrie te ontwikkelen. “Het meer wordt nog op peil gehouden door de klimaatverandering”, zegt Eleusizov. “Gletsjers smelten de laatste jaren in verhoogd tempo. En we hebben ook meer regen gehad dan gebruikelijk. Maar de droge jaren staan voor de deur.”

Het Balkhashmeer in Zuidoost-Kazachstan is het op veertien na grootste meer op aarde en het op één na grootste in Centraal-Azië. Het heeft een oppervlakte van 16.000 vierkante kilometer en een lengte van 600 kilometer. De breedte varieert van vijf tot zeventig kilometer. Het meer is gemiddeld 5,8 meter diep, maar op sommige plaatsen is dat ruim 25 meter. Het meer wordt gevoed door de rivieren Ili, Karatal en Aqsu. De Ili stroomt van Noordwest-China naar Kazachstan.

“De problemen met Balkhash zijn begonnen in de jaren zestig en zeventig, nadat het Kapchagai reservoir, bij de rivier Ili in Kazachstan, werd aangelegd voor energieopwekking en irrigatie”, zegt Kadylkhan Tokshymanov van de beweging voor het Herstel van de Balkhashregio, een niet-gouvernementele organisatie in de stad Balkhash. “Het natuurlijke regime van het meer werd daarmee doorbroken.”

Sinds het Kapchagai-reservoir in gebruik is, is het gebruik van water uit de lagere vertakkingen van de Ili toegenomen. Dat zorgt voor een afname van de instroom in de rivier. Tussen 1972 en 2001 nam het oppervlak van het meer in het zuiden met 150 vierkante kilometer af, blijkt uit informatie van het VN-Milieuprogramma (UNEP).

Eleusizov zegt dat het waterpeil gedaald is met 2,3 meter en dat stof en zout van de bodem die blootligt honderden kilometers weggeblazen wordt. Dit versnelt het smelten van gletsjers en kan uiteindelijk leiden tot droogte en verwoestijning.

Daarnaast wordt het meer volgens UNEP zwaar vervuild door de Balkhashtvetmet, een bedrijf dat koper, zink, zilver en goud produceert. “Balkhashtsvetmet is het grootste en praktisch enige bedrijf in de stad”, zegt Rymkul Mashurbekova, van de milieu-inspectiedienst van Balkhash. “Twaalfduizend mensen zijn voor hun werk van het bedrijf afhankelijk.”

In vissen uit het Balkhashmeer werd in tien jaar tijd dertien keer meer chroom en elf keer meer zink aan getroffen. Het nikkelgehalte in de vissen verdubbelde. De vis zou echter nog wel eetbaar zijn, volgens plaatselijke functionarissen.

De 87-jarige Dusya, die aan de oevers van het meer zit te vissen, zegt dat de visserij in Balkhash de laatste veertig jaar veranderd is. “Vroeger was er minder water, maar zat er meer vis in. Nu is er meer water, omdat we in een periode van hoog water zitten, maar er is minder vis. En ik vang nu alleen nog maar kleine vissen.”

De meeste restaurants in Balkhash, een stad met 74.000 inwoners, hebben geen vis meer op het menu staan. In plaats daarvan bieden ze vleesgerechten aan.