Banken lokken Nederlandse beleggers naar Afrika

“De economische groeicijfers maken van Afrika dé opkomende markt van dit moment”, zegt de voice-over van het Robecospotje ernstig, terwijl beelden van weidse natuur en hardwerkende mensen elkaar afwisselen. Op 6 juni wordt het nieuwe Robeco Afrika Fonds geïntroduceerd. Het risico is hoog, maar door de almaar stijgende vraag naar goud en olie zijn de vooruitzichten prima, aldus de brochure. Het fonds belegt in mijnbouw, telecom, financiële dienstverlening en infrastructuur. De helft wordt geïnvesteerd in Zuid-Afrika, een kwart in Marokko en Egypte en een kwart in Midden-Afrika.

Egyptische miljardairs

Robeco is niet de enige. Het Nederlandse Mango Capital Fund investeert al langer in grote beursgenoteerde bedrijven in Afrika. “Er gebeurt daar zo veel”, zegt oprichter en fondsbeheerder Marc Wesseling. Hij is juichend over de vooruitzichten in Afrika. “Neem Egypte. Daar was niets, maar daardoor is alles wat er gebeurt, direct winst. En er zijn ondernemers… ken je de gebroeders Sawiris? Dat zijn miljardairs, die zorgen voor een enorme bedrijvigheid en werkgelegenheid.”
Onlangs was Wesseling in Nigeria. “Op het vliegveld lijkt het allemaal nog een Derde Wereld-nachtmerrie, de bedelaars drommen om je taxi. Maar in het hotel werd ik ontvangen door zelfverzekerde Nigerianen in krijtstreep die uit het Westen zijn teruggekeerd omdat ze in hun eigen land zo veel meer kunnen verdienen! Nigeria klimt omhoog uit een dal, er is een enorme buzz. We investeren in ondernemers die meer effect hebben dan alle ontwikkelingshulp bij elkaar.”
Michael Grimm, ontwikkelingseconoom aan het Institute of Social Studies in Den Haag, is minder in jubelstemming. “Het is natuurlijk goed als er kapitaal naar die regio vloeit, laat ik dat voorop stellen. Maar of je investering uiteindelijk bij de armen terechtkomt? Daar ben ik pessimistisch over. Sectoren als olie en mijnbouw leveren amper werkgelegenheid op voor de armen.” En wat de regering met de baten doet, is maar de vraag. “De landen met de meeste grondstoffen, Nigeria, Angola en Congo, investeren nauwelijks in sectoren die nodig zijn voor ontwikkeling. Daar zie je de bekende vloek van de bodemschatten. Investeringen hebben voor de armen alleen zin als er een ander beleid komt.”

Midden- en kleinbedrijf

Waar Grimm meer in gelooft is investeren in kleine bedrijven. “En in infrastructuur. Daar zitten zo veel knelpunten, dat zou heel veel helpen.”
Wie wel in het Afrikaanse midden- en kleinbedrijf investeert is FMO, de ondernemende ontwikkelingsbank van Nederland. “Dat is dus nog een fase voordat de belegger om de hoek komt kijken”,  zegt senior investment officer Ben Zwinkels. “Wij willen een echte ondernemersbank zijn, die helpt om bedrijven op te zetten. We hebben 1,1 miljard euro in 350 Afrikaanse bedrijven zitten, van zeepmakerijen en suikerklontjesfabrieken tot vliegtuigmaatschappijen.”
Zwinkels is “flabbergasted” door de kwaliteit van Nigeriaanse managers. “Ze hebben in Londen gestudeerd, maar komen terug. Er ontstaat een heel nieuwe middenklasse in dat land.”
Er zijn meer landen waar het goed gaat, maar dat dringt pas langzaam door tot de rest van de wereld. “In 2004 introduceerden wij het African Investment Fund I. Niemand wilde meedoen. Maar nu is dat wel anders. Er zijn intussen 21 SME-fondsen (met kleine en middelgrote bedrijven) in heel Afrika.”
“Ik ben die ontwikkelingsorganisaties wel eens zat. Die willen het beeld van zielig Afrika in stand houden. Dat komt ook door journalisten. Praat toch eens over het potentieel van Afrika! Ik kan ze je laten zien, de ondernemers met visie. Natuurlijk, je moet niet direct je knip opentrekken, je hebt overal goede en slechte ondernemers. Maar Nederlandse bedrijven durven niet. Ze zijn zo truttig, ze zitten op de cent, ik ken er geen tien die naar Afrika willen. De Chinezen durven tenminste, die gaan massaal Afrika in.”
Hoe duurzaam is investeren in Afrikaanse bedrijven? “FMO heeft tien mensen die controleren op milieu en mensenrechten. Maar neem van mij aan: Nigerianen die in de olie gaan, letten veel beter op de milieugevolgen dan welke westerse maatschappij dan ook.”