Belgische ziekenhuizen mikken op buitenlandse patiënten

Onze noorderburen steken al een tijdje de grens over om in eigen land ellenlange wachtlijsten te vermijden. In de Belgische grensregio’s werken ziekenhuizen al langer samen met zorgpartners in het buitenland. En sinds vorig jaar is er Healthcare Belgium. Dit samenwerkingsverband van elf ziekenhuisgroepen speelt in op het Europese vrije verkeer van diensten en wil België promoten als een internationaal medisch centrum van expertise.
Healthcare Belgium, opgezet door het Verbond van Belgische Ondernemingen, mikt daarbij op de verkoop van onze medische kennis en ziekenhuisbedden. ‘België heeft vier dokters per duizend inwoners. Onze ziekenhuizen, gerund door hooggekwalificeerd personeel, zijn uitgerust met hoogtechnologisch materiaal. En niet onbelangrijk: ze hebben een vrije capaciteit van 50.000 opnames per jaar. Er is een structurele overcapaciteit en die zal minstens tot 2013 duren. Het zou gek zijn om daar geen economische kansen aan te linken’, legt directeur Falk Beerten uit.
De ziekenhuizen binnen Healthcare Belgium, niet de minste, zetten in op het aanbod van planmatige behandelingen zoals in-vitrofertilisatie (IVF) en op telemedicine, het aanbieden van medische workshops via het internet. Healthcare Belgium kijkt ook voorbij de grenzen van Europa. Vorig jaar trok een delegatie met een officiële Belgische handelsmissie mee naar de golfstaatjes Bahrein en Qatar, en ook bij de missie naar Turkmenistan was Heathcare present.
De kleine Golfstaten kampen met een tekort aan gespecialiseerde artsen. Formules als radiologie op afstand –in het kader van zwangerschapsbegeleiding over de grenzen heen– en de succesvolle IVF-behandelingen in België vielen in de smaak, zegt Beerten. ‘Met Qatar is er al een akkoord tot samenwerking, zodat wij in de toekomst patiënten van ginder zullen ontvangen. Het is nu wachten tot de Qatarese ambassade in Brussel een medische afgevaardigde installeert die de dossiers zal opvolgen.’

Noorderburen met stip op één

In Turkije hebben artsen de marktvoordelen ontdekt van het medisch toerisme. Via aantrekkelijke all-informules kan je je hele lichaam laten opliften, en je intussen tegoed doen aan zon, strand en cocktails in hippe loungebars. Hongarije biedt reizigers goedkope tandprothesen aan en de betaalbare plastische chirurgie in Polen is een extra lokmiddel voor toeristen. Het esthetisch medisch toerisme bestaat wel degelijk. Healthcare Belgium houdt zich daar ver vandaan, verzekert Beerten. ‘We zijn geen medische Club Med. Esthetische chirurgie en toerisme horen uitdrukkelijk niet in ons aanbod. We kleuren niet buiten de lijnen van een zorgverstrekkend kader.’
Maar volstaat ons zorgsysteem echt om massaal buitenlanders naar hier te lokken? Het klopt dat België een hoogtechnologische gezondheidszorg heeft, een gevolg van het competitieve zorgsysteem in ons land, zegt Rita Baeten van OSE, het Europees Sociaal Observatiecentrum. ‘Maar de sterkste kaart is en blijft het overaanbod: een batterij dokters, die een rist van diagnostische prestaties kunnen leveren, en plaats zat in onze ziekenhuizen.’
Baeten denkt echter dat niet-Europese patiënten in onze ziekenhuizen nog wel even een randfenomeen blijven. ‘Ik kan me vergissen, maar de missie van het VBO naar het Midden-Oosten zie ik veeleer als een oefening in communicatie en als een promotour, dan als een marktgedreven missie. Dit past perfect in het kader van de liberale Europese dynamiek. Die streeft naar meer deregulering en vrijheid voor de dienstensector, met een zorgmarkt die meer inzet op competitie en economie.’
Volgens Christian Horemans van de Landsbond van Onafhankelijke Ziekenfondsen spelen ook praktische voordelen mee. ‘Als mensen ervoor kiezen om zich in België te laten behandelen, dan heeft dat ook te maken met de kortere afstanden of wachttijden.’ En dan is er nog de paradox dat België enerzijds buitenlandse patiënten wil aantrekken en anderzijds met een tekort aan verpleegkundigen kampt. Volgens Horemans moeten de ziekenhuizen dus rekening houden met de grenzen van hun “overaanbod”.
Volgens cijfers van het RIZIV kwamen in 2006 16.500 buitenlanders naar onze Belgische ziekenhuizen. Meer dan 10.000 waren Nederlanders, 3400 Luxemburgers en 1600 Italianen. Die instroom van Nederlandse patiënten zwakt echter af omdat de Nederlandse wachttijden deels zijn verkort, zegt Horemans. Het is gissen hoeveel patiënten van buiten Europa in onze ziekenhuizen belandden: niet-Europese patiënten moeten zich –anders dan Europeanen– niet melden bij het Belgisch ziekenfonds en komen bijgevolg niet in de statistieken voor.

Waakzaam

De vermarkting van de gezondheidszorg zorgt deze maanden voor hevige reacties in de Europese Commissie en het Parlement. Het voorstel van de Commissie over grensoverschrijdende gezondheidszorg –dat een Europees rechtskader moet bieden voor patiëntenmobiliteit– wordt keer op keer uitgesteld. Liberale kringen vinden dat deregulering meer kansen biedt voor de economie en jobcreatie. Een competitief model werkt bovendien kennisbevorderend, zo klinkt het. Niet zonder een sociale gezondheidsrichtlijn, zeggen de sociaal-democraten. Regulering is nodig om het Europees sociaal model te vrijwaren. Initiatieven als Healthcare Belgium worden met argusogen bekeken.
‘Mensen maken zich zorgen dat we een duurdere geneeskunde met twee snelheden creëren, ten koste van Belgische –sociaal zwakkere– patiënten. We mikken inderdaad op bemiddelde patiënten in het buitenland, maar het is niet de bedoeling om op hun kap woekerwinsten te maken, wel om een reële kostprijs –zonder extra honoraria– te hanteren.’ Kwestie van alles goed te monitoren, zegt Horemans, want de klemtoon in Europa ligt toch sterk op de economische belangen. ‘Ik zie zeker ook de voordelen van de Europese Unie.
Zo is er de territoriale samenwerking in grensregio’s, zoals in de Euroregio Maas-Rijn. Binnen een gereguleerd Europees kader verdwijnen daar een aantal vervelende obstakels voor efficiënte grensoverschrijdende samenwerking. Maar als we inzetten op buitenlandse patiënten moeten we toezien dat de toegankelijkheid voor de Belgische patiënt gewaarborgd blijft.’ Die waakhondfunctie moet de taak worden van een onafhankelijk observatorium –dat door de regeringsperikelen voorlopig op zich laat wachten.
We moeten inderdaad extreem waakzaam blijven, zegt Rita Baeten. Er is wel degelijk reden tot ongerustheid over de deregulerende impact van de Europese integratie.  Volgens Baeten worden de effecten op lange termijn nog steeds onderschat.  België heeft met de voormalige ministers van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke en Rudy Demotte vaak een voortrekkersrol gespeeld om deze problematiek aan te kaarten op Europees niveau. We moeten voorkomen dat we plots tegen een gedereguleerd en gefragmenteerd zorgaanbod aankijken. De vermarkting van de diensten en dus ook van de gezondheidszorg in Europa is een sluipend proces.’