Bokkensprongen van het grote geld

De grote internationale industriegroepen hebben hun eigen financiële ondernemingen opgericht en halen meer winst uit hun financiële beleggingen dan uit hun productieve activiteiten. Pensioenfondsen kunnen zoveel gewicht in de schaal werpen dat ze de economie van een land, of van een continent, onderuit kunnen halen. Samenzweringen van ‘hedge funds’ brengen verwoestende crises teweeg. Men heeft een lelijk neologisme bijeen moeten knutselen om deze ongekende situatie te omschrijven. ‘Financiarisering’ is de bastaardterm die men gesmeed heeft om de overweldigende invloed van het grote geld op de economie en op de maatschappij aan te duiden. Geld is uit zijn dienende, instrumentele rol gesprongen en dreigt de productie en de handel als leidende economische activiteiten te verdringen.

Het grote geld is niet onder controle, ook niet na de modernisering van de financiële architectuur. Zolang het internationale privé-kapitaal vrij zijn gang kan gaan is onze wereld geen veilige plek om te wonen. Wat op het spel staat, is immers niet enkel de winst van bedrijven en banken, het gaat voor miljoenen mensen over niet minder dan leven of dood. Volgens Susan George heeft de crisis momenteel 40% van onze planeet in haar greep en veroorzaakt ze een nooit geziene werkloosheid. Concreet betekent werkloosheid honger en honger betekent dood. Het argument dat economische ‘vrijheid’ uiteindelijk tot een maximaal resultaat zal leiden, houdt geen steek. De vraag is immers: maximaal resultaat voor wie en ten koste van wie?

Ingrijpende veranderingen worden zelden teweeggebracht door instellingen, die uit hun aard gericht zijn op continuïteit en orthodoxie. Verandering komt er maar onder druk van individuen en groepen die inzicht verwerven in wat er in onze maatschappij op het spel staat en die de maatschappij in beweging brengen. Deze dynamiek zal ook noodzakelijk zijn om de losgeslagen wereld van het financiële kapitaal terug onder sociale controle te krijgen.

In de voorbije maand juni hadden in Parijs onder impuls van de Franse organisatie Attac de ‘Rencontres internationales’ plaats die tot doel hadden de samenwerking te bevorderen tussen netwerken die op internationaal niveau actie voeren tegen de dictatuur van de financiële markten. Die netwerken leveren instrumenten voor inzicht en analyse en stimuleren de uitwisseling en de gemeenschappelijke actie van vrouwen- en burgerbewegingen, van mensenrechtenorganisaties, van culturele verenigingen, sociale groeperingen en syndicaten in alle continenten. Eén van de prioritaire gemeenschappelijk acties waartoe op de bijeenkomst werden beslist, is de strijd voor een belasting op de financiële transacties en voor de afschaffing van de belastingsparadijzen. Twee belangrijke voorstellen op weg naar een betere beheersing van de ‘financiarisering’.

De eerste drie artikelen van dit cahier zijn gewijd aan de analyse van het actuele geldfenomeen. Rudy De Meyer legt de feiten en de tendensen bloot die de grondslag vormen van de benarde economische situatie. De bijdrage van Emiel Vervliet gaat eerst na hoe het IMF en de Wereldbank de muntcrisissen interpreteren en aanpakken en geeft dan een overzicht van de voorstellen om de crisissen te beheersen en op te lossen. Het artikel van Charles Wyplosz stelt dat de huidige financiële instabiliteit een hoge kostprijs heeft en zoekt naar wegen om de stabiliteit te herstellen.

De twee volgende artikelen trachten de waarde te evalueren van de remedies die voorgeschreven worden om de crisis te lijf te gaan. Rudy De Meyer kijkt kritisch naar de maatregelen die het IMF voorstelt als de nieuwe financiële architectuur. Martin Khor verdedigt de kapitaalcontroles die de Maleisische regering aangekondigd heeft en geeft de voorwaarden aan die deze controles dienen te omringen.

De Tobin-taks en de varianten ervan zijn concrete manieren om de speculatie in toom te houden door een belasting te heffen op de financiële transacties. Danny Cassimon stelt dat de Spahn-variant een antwoord biedt op de belangrijkste economische tegenwerpingen. De bijdrage van Rodney Schmidt toont aan dat de recente ontwikkeling van de technologie van de financiële transacties de invoering van de Tobin-taks perfect uitvoerbaar maakt.

Bart Bode vraagt zich af in hoever de NGO’s voorbereid zijn om hun taak in de strijd tegen de geldspeculatie op te nemen.

In de bijlagen vinden we: een verrassende tekst van superspeculant George Soros; een kort overzicht van de sociale gevolgen van de Oost-Aziatische crisis; een bondige omschrijving van wat hefboomfondsen of hedge funds zijn; en ten slotte een klein lexicon van veel gebruikte financiële termen.