Bomaanslagen in Libanon zullen blijven duren

‘Ze nemen onze jobs af’, zegt de taxichauffeur die me naar het centrum van Beiroet brengt. ‘Die Syriërs huren voor twintig dollar per dag een taxi, laten hun hele familie er in werken, vierentwintig uur lang en vragen maar de helft van de prijs die wij vragen. En ze betalen geen belastingen. Daar kunnen we niet tegen op.’

Hij is niet de enige die genoeg heeft van de vluchtelingen. ‘Er is geen plaats hier voor de Syriërs’, valt Sébastien, een twintigjarige leraar en medepassagier hem bij. ‘Er is nog niet eens genoeg voor de Libanezen. We kunnen ze niet opvangen, jammer voor hen, maar ja. Drie Syriërs werken voor de prijs van één. Door hen zijn de huurprijzen verdubbeld. Ze schoppen ons eruit. En bovendien sturen ze alle geld terug naar Syrië.’

Overspoeld

Sinds maart vorig jaar, toen de burgeroorlog in Syrië een versnelling hoger schakelde, werd de impact voor Libanon nog duidelijker. Te beginnen met een enorme instroom aan vluchtelingen. Het aantal Syriërs in Libanon steeg toen van 150.000 tot 1,2 miljoen nu. Acht keer meer op tien maanden tijd dus. En dat zijn alleen nog maar de officiële cijfers.

Al die mensen zoeken een baantje. Wanhopig. En dat terwijl de Libanese economie keldert, want sinds het begin van de oorlog in Syrië groeit die gemiddeld zes procent minder. Want Libanon verliest niet alleen een bloeiende Syrische afzetmarkt, in eigen land blijven de toeristen weg, en die zijn goed voor een vijfde van het bbp.

‘De criminaliteit is sinds de toevloed aan vluchtelingen toegenomen, er is meer prostitutie en er zijn meer bedelaars op straat. De druk op de maatschappij is immens’, zegt Scarlett Haddad, journaliste voor de christelijke krant L’Orient Le Jour. ‘We voelen ons overrompeld. Als een goedkope Syriër je plaats inneemt, groeien de spanningen. Veel Libanezen voelen zich bovendien in de steek gelaten door hun regering; als je dan ziet dat er een ngo langskomt om de Syrische vluchteling naast je deur te helpen een zaak op te starten en je zelf in de kou blijft staan, dan steekt dat’, zegt Haddad. Zo groeit de malaise, de radicalisering en de vijandigheid.

Sluipend gif

‘Als ze mijn Syrisch accent opmerken, bekijken ze me minachtend en zeggen ze: “Jullie verdienen die oorlog, na alles wat Syrië Libanon heeft aangedaan” (tot 2005 bezette Syrië Libanon nvdr)’, vertelt Yvette, gevlucht uit Damascus. ‘Het is ontzettend moeilijk een Libanees te vinden die je een job wil geven of een woning wil verhuren. Alleen als je iets wil doen dat de Libanezen zelf niet willen doen, zoals vuilnis oprapen, geraak je aan de bak.’

Yvette durft voorlopig niet terug naar haar thuisstad, maar intussen moet ze lijdzaam het racisme in Beiroet ondergaan. Een lot dat zowat alle Syriërs is beschoren. Want uit een peiling blijkt dat 82 procent van de Libanezen vindt dat de Syrische vluchtelingen hun job steelt, terwijl zeventig procent niet samen met een Syriër zou willen eten. In bepaalde Libanese dorpen geldt er ’s nachts een uitgaansverbod voor Syriërs.

Het is een sluipend gif, dat racisme, en het bouwt gradueel op. ‘Het is al tot gewelddadig treffen gekomen. Van beide kanten. Syriërs uit onmacht om wat hen aangedaan wordt en Libanezen uit racisme. Er zijn incidenten waarbij Libanezen Syrische vluchtelingen hebben aangevallen en geslagen. En niemand doet iets. Hoe meer vluchtelingen er bij komen, hoe erger het zal worden’, zegt blogster en journaliste Hanin Ghaddar.

‘Bovendien blijven er in de media verhalen verschijnen dat “deze Syriërs” “onze dochters verkrachten” en “ziektes verspreiden”. De vluchtelingen worden als een gevaar afgeschilderd. Dat Libanon de vluchtelingen economisch niet kan dragen, is de retoriek van politici.’

Dat de vijandigheden stijgen, bevestigt ook Marion McKeone van Save the Children. 85 procent van de Syrische vluchtelingen komt terecht in regio’s waar twee derde van de bevolking onder de armoedegrens leeft. ‘Logisch dat de spanningen tussen de gastheer en de vluchtelingen oplopen. De mensen zijn wanhopig’, zegt ze.

L’histoire se répète?

Het racisme is niet alleen economisch geïnspireerd, de Libanezen willen de vluchtelingen ook niet omdat ze het precair religieus-demografisch evenwicht bedreigen. Van oudsher is de macht in het land strikt verdeeld tussen de christenen (30 à 40 procent van de bevolking), de soennieten en de sjiieten (samen 60 procent van de bevolking).

Met de instroom van zowat een miljoen voornamelijk soennitische vluchtelingen dreigt dat evenwicht om te slaan in het voordeel van de soennieten. De christelijke Libanezen zien de vluchtelingen dan ook met lede ogen komen. “Ze zijn erg ongerust, zegt Scarlett Haddad. ‘Ze voelen zich geviseerd door wat er gebeurt in Syrië, waar veel christenen aangevallen worden. Ze vrezen dat er een strategisch plan is om de christenen in de regio uit te roeien en de macht aan de soennieten en de sjiieten te laten.’

‘De christenen in dit deel van de wereld hebben een overlevingscomplex’, countert professor politieke wetenschappen Hilal Kashan van de American University of Beirut. ‘Ze voelen zich altijd geviseerd’. Maar ook de soennieten hebben schrik. De sjiietische Hezbollah is de laatste jaren veel sterker geworden en eist daarom meer macht op. Daardoor voelen de soennieten zich bedreigd. ‘Daarom vrezen sommigen dat de soennieten de vluchtelingen zullen gebruiken om tegen de sjiieten te vechten en die zo te verzwakken’, zegt Haddad.

‘En iedere Libanees herinnert zich nog hoe de Palestijnse vluchtelingen in het begin van de burgeroorlog in de jaren zeventig voor de kar van de soennieten gespannen werden, tegen de christenen. De soennieten hoopten toen zo meer macht te verwerven.’

Bepaalde politici spelen gretig in op de vrees dat de Syriërs wel eens dezelfde destabiliserende factor kunnen zijn. ‘Ze misbruiken de Syrische vluchtelingen om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten’, zegt Ghaddar. Zo is er bijvoorbeeld Gibran Bassil, topman van een christelijke partij die een pragmatische alliantie heeft met het sjiitische Hezbollah. µ

Hij wil de grenzen voor de Syriërs sluiten. Volgens hem is hen binnenlaten een georganiseerde misdaad, doelbewust, om de demografie van het land te veranderen. ‘Ze wakkeren de angst aan dat de vluchtelingen gaan samenspannen met de soennitische salafisten tegen de Libanese christenen’, zegt ze.

Het andere gezicht van de burgeroorlog

Libanon wordt almaar meer een spiegel van wat over de grens in Syrië gebeurt. Het Libanese Hezbollah strijdt, in opdracht van Iran, openlijk aan de zijde van de Syrische president Bashar al-Assad. De Libanese soennieten vechten er, gesteund door Saoedi-Arabië, aan de kant van sommige Syrische rebellenbewegingen. En dan kan het verstoorde religieus-demografisch evenwicht net die trigger zijn om de oorlog verder in Libanon uit te vechten. Volgens een internationale hulpverlener balanceert het land op de grens van een burgeroorlog.

‘Alle ingrediënten zijn aanwezig, de situatie is onhoudbaar. Als er iets gebeurt, zal het snel gaan’, zegt die. Maar met dit jaar alleen al een hele reeks bomaanslagen, zelfmoordaanslagen, schietpartijen en meer dan honderd doden, is de burgeroorlog al een feit, zegt Ghaddar. ‘De burgeroorlog heeft nu gewoon een ander gezicht dan die van de jaren zeventig en tachtig. Er is oorlog in Tripoli, die nu een militaire zone is geworden. Overal in Libanon zijn er regelmatig explosies’, zegt ze. ‘En het zal erger en erger worden.’

‘Zolang de internationale actoren zich moeien in Libanon, zal het conflict blijven voortduren’, zegt Kashan. En dat die actoren zich actief moeien, blijkt nogmaals uit de drie miljard steun die Saoedi-Arabië nu uittrekt voor het Libanese leger, in de strijd tegen Hezbollah. Nog een factor die het sectarisch geweld kan aanwakkeren.

Pas als er een oplossing is voor Syrië, kan de rust misschien terugkeren in Libanon, zo is iedereen het erover eens. Maar dan zijn er nog de extremistische jihadi-strijders in Syrië. Die komen uit Syrië, maar even goed uit de grotere regio van het Midden-Oosten, uit Tsjetsjenië of Vilvoorde. ‘Een oplossing voor Syrië zal er één zijn zonder jihadi’s’, zegt Haddad, ‘want dat wil ook de internationale gemeenschap. Maar eens die oplossing er voor Syrië is, steken die jihadi de grens gewoon over en verplaatst het probleem zich gewoon naar Libanon.’