Bomen van Afrikaanse boeren worden goud waard

“Afrikaanse boeren zullen een belangrijke rol spelen bij de oplossing van het klimaatprobleem”, maakt Dennis Garrity van het Wereldcentrum voor Bosbouw (ICRAF) zich sterk. “Aangeplante bomen vormen een belangrijke opslagplaats voor CO2 en nemen de druk weg van de resterende tropische wouden”.
“Ontbossing is verantwoordelijk voor een vijfde van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, maar dat aandeel stijgt tot een derde als je ook rekening houdt met de bomen op landbouwgrond die verloren gaan”, zegt Peter Minang. Hij coördineert het Alternatives to Slash and Burn Partnership, een samenwerkingsverband dat de kaalslag in de tropen probeert in te dammen.
Beide experts pleiten voor internationale initiatieven die boeren ertoe aanzetten massaal bomen aan te planten en de boombestanden op hun akkers en weiden te beschermen. Volgens een studie van het ICRAF bedekken op meer dan de helft van alle landbouwgronden in de wereld bomen meer dan 10 procent van de oppervlakte. Boeren kunnen ook perfect leren bomen te kweken en te oogsten, net zoals ze dat met andere gewassen doen. Volgens Garrity komt al 70 procent van het hout dat in Kenia gebruikt wordt, van plantages. 

Afrika verdeeld over REDD

Garrity en Minang vinden dat bosbouw dan ook een onderdeel moet worden van het Reduced Emissions from Deforestation and Forest Degradation (REDD) systeem, een van de voorstellen waarover de klimaatconferentie van eind dit jaar in Kopenhagen de knoop moet doorhakken. REDD probeert via een marktmechanisme in financiële compensaties te voorzien voor landen of bedrijven die de ontbossing of de aftakeling van bossen tegengaan.
Volgens Minang is Afrika nu verdeeld over wat er allemaal onder het REDD-systeem kan vallen. De tien landen van het Congobekken, verenigd in de Centraal-Afrikaanse Boscommissie, willen REDD beperkt houden tot het behoud van echte bossen.
De landen van de Gemeenschappelijke Markt voor Oost- en Zuidelijk Afrika (COMESA), die veel minder bossen hebben, ijveren voor een REDD Plus dat ook een regeling omvat voor de bosbouw en het beheer van boombestanden op landbouwgebieden.
Er staat veel geld op het spel. De internationale koolstofmarkt, waarop landen en bedrijven geld neertellen in ruil voor certificaten die hen het recht geven meer CO2 uit te stoten, is naar schatting 80 miljard euro per jaar waard.

Clean Development Mechanism

De Afrikaanse Ministerconferentie over het Milieu (AMCEN), pleit ervoor bosbouw op te nemen in een hernieuwd Clean Development Mechanism (CDM), een mechanisme dat rijke landen recht geeft op uitstootcertificaten als ze investeren in projecten die ontwikkelingslanden helpen hun uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
“Het probleem daarmee is dat het mechanisme niet werkt in Afrika”, zegt Minang. “Maar 4 procent van alle CDM-projecten is opgezet in Afrika, en van de vier bosprojecten in Afrika is er nog geen enkel goedgekeurd.”
De Afrikaanse verdeeldheid vermindert de kansen dat er in Kopenhagen een voor Afrika gunstige regeling uit de bus komt. “Andere landen zullen misbruik maken van onze verdeeldheid”, waarschuwt de Keniaanse Nobelprijswinnares Wangari Mathaai. “We moeten de industrielanden duidelijk maken dat het om een ethische kwestie gaat. Ze mogen niet toelaten dat Afrika lijdt onder een ramp waarvoor het niet zelf verantwoordelijk is.”
Veel experts en beleidsmakers als Achim Steiner, de directeur van het VN-Milieuprogramma (UNEP), achten de kans klein dat er in december in Kopenhagen een omvattend klimaatakkoord uit de bus komt. Maar zelfs zonder akkoord lijkt REDD een toekomst te hebben.

Noors geld

Het REDD-systeem krijgt veel steun van Noorwegen. Het land heeft in 2007 1,4 miljard euro toegezegd voor projecten rond bosbehoud in de ontwikkelingslanden, en lobbyt stevig voor een internationaal akkoord over het systeem, bij voorkeur in het kader van een nieuw klimaatakkoord.
“De markt is er”, zegt Jay Samek, een onderzoeker van het Global Observatory for Ecosystem Services van de Michigan State University. “Op de Klimaatbeurs van Chicago worden uitstootrechten verkocht voor 25 dollarcent per ton koolstof. Op een hectare landbouwgrond kan per jaar pakweg tien ton koolstof worden vastgelegd in bomen. Als tien boeren samenwerken om per jaar 100 ton vast te leggen, verdienen ze na 15 jaar elk 375 dollar.”
Anders dan bij tropische regenwouden heeft de wetenschap het er nog moeilijk mee uit te maken hoeveel koolstof er precies wordt vastgelegd in gebieden waar aan land- of bosbouw wordt gedaan en waar de omstandigheden in de loop van enkele tientallen jaren vaak sterk veranderen. Maar de voorstanders van een REDD Plus denken dat die problemen opgelost zullen raken naarmate beleidsmakers de klimaatverandering ernstiger beginnen te nemen en bedrijven dwingen hun uitstoot te verminderen.