Braziliaanse economie presteert goed ondanks obstakels

De basisrentevoet van 11 procent is de hoogste in de wereld in reële termen. De belastingdruk is hoog. De belastingontvangsten bedroegen vorig jaar 35 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat is veel hoger dan in de rest van Latijns-Amerika en het komt dichter bij de belastingdruk in Europese landen, maar zonder het bijbehorende sociale welvaartsniveau.

Brazilië heeft te kampen met een enorm bureaucratisch apparaat dat belemmerend werkt voor het bedrijfsleven en de kosten van transport zijn relatief hoog vanwege de precaire infrastructuur en de hoge brandstofprijzen.

De plaatselijke munt, de real, is in de afgelopen jaren sterk overgewaardeerd ten opzichte van de dollar. Het gevolg is dat de export in verschillende sectoren is afgenomen en de import toegenomen.

Producenten waarschuwen voor “premature deïndustrialisatie” als gevolg van de onbalans in de wisselkoers.

Protectionisme

Luiz Aubert Neto, hoofd van de Braziliaanse Associatie voor Machines en Materialen (Abimaq), zegt dat in 2005 60 procent  van de machines die werden verkocht op de binnenlandse markt, gemaakt waren in Brazilië. Nu is dat nog 40 procent. De export van de sector daalde met 27,7 procent tussen 2008 en 2010, terwijl de import steeg met 14 procent.

De Braziliaanse minister van Financiën, Guido Mántega, voorspelde een jaar geleden een “valutaoorlog”. Sommige landen devalueren hun munt om hun concurrentiepositie te versterken, een kwestie waar de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zich volgens hem over moet buigen.

Onder druk van fabrikanten en cijfers die erop wijzen dat de Braziliaanse export steeds afhankelijker wordt van landbouwproducten en minerale grondstoffen, heeft de regering protectionistische maatregelen goedgekeurd. Zo komen alleen voertuigen waarvan 65 procent van de onderdelen uit Brazilië komt, in aanmerking voor lagere belasting.

Ondanks alle hindernissen, is Brazilië een van de landen die de meeste buitenlandse investeringen aantrekt. Het land verdrong volgens het Britse Centre for Economics and Business Research (CEBR) onlangs Groot-Brittannië als zesde economie in de wereld. 

Kansen voor de bouw

Brazilië is een van de opkomende BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika), maar blinkt niet uit in economische groei. De groei van het bnp was gemiddeld 4 procent tussen 2003 en 2010, tijdens de twee termijnen van de voormalige president Luiz Inácio Lula da Silva.
 
Dat groeipercentage ligt dichtbij het wereldwijde gemiddelde voor dezelfde periode. Diverse Latijns-Amerikaanse landen streefden Brazilië hierin voorbij. De interesse van investeerders, economen en internationale autoriteiten in het land is te verklaren uit de omvang van de binnenlandse markt. Brazilië telt 192 miljoen inwoners en kende een goede economische ontwikkeling.

In sommige delen van het land, zoals het noordoosten en de Amazonestaat Rondônia, is bepaald geen sprake van deïndustrialisatie. De industrialisatie is hier juist in volle gang, hoewel op een ouderwetse manier, aangejaagd door olie en metaal en niet door elektronica of nieuwe technologie.

In het droge, verarmde noordoosten worden olieraffinaderijen, staalfabrieken en scheepswerven gebouwd. Ook dit stimuleert de economische groei.

Inadequate infrastructuur belemmert het concurrentievermogen maar biedt ook kansen voor de bouwsector. Er worden wegen, spoorwegen, havens en bruggen gebouwd, of ze worden uitgebreid en gerepareerd. Daarnaast wordt gewerkt aan sociale huisvesting.

Slecht onderwijs

Het grote aantal projecten vraagt om opgeleid personeel dat niet altijd voorhanden is. De slechte kwaliteit van het Braziliaanse onderwijs is eveneens een hindernis voor de ontwikkeling en het concurrentievermogen.
 
Van de 65 landen die door het Programme for International Student Assessment (PISO)zijn doorgelicht, bungelde Brazilië bijna onderaan de lijst, vooral op het gebied van wiskunde.  Om aan de vraag tegemoet te komen, worden technische scholen opgezet. Bedrijven verzorgen ook zelf cursussen voor werknemers die aan infrastructuurprojecten werken.
 
“Het onderwijs gaat vooruit, omdat er vraag naar is”, zegt Fernando Freire, hoofd van de stichting Joaquim Nabuco in de staat Pernambuco, een van de staten waar de industrialisering het snelst gaat.

Economen zien echter nog een andere Achilleshiel voor Brazilië: het gebrek aan technologische innovatie. Hoewel de wetenschappelijke productie in de afgelopen jaren is toegenomen, gemeten naar het aantal academische publicaties, loopt het land nog ver achter als het gaat om het aantal patentaanvragen.  Andere landen die zich qua ontwikkeling op een gelijkwaardig niveau bevinden, doen dat beter.

Dalende werkloosheid

Veel kan gezegd worden over de inconsistenties in de Braziliaanse economie, vooral in sectoren die te kampen hebben met concurrentie van Chinese producten. Desondanks is Brazilië dichtbij volledige werkgelegenheid.

De werkloosheid daalde tot 5,2 procent in november,  het laagste cijfer sinds 2002, toen het instituut voor statistiek ging werken met de huidige methodologie. Alle indicatoren wijzen op een afname van de ongelijkheid en de migratie uit arme regio’s in het noordoosten naar beter ontwikkelde gebieden is tot stilstand gekomen.

De economie groeit ondanks hindernissen en de positieve sociale en politieke effecten zijn duidelijk merkbaar, hoewel de groei niet zo spectaculair is als in China of sommige Latijns-Amerikaanse landen zoals Peru. In dat land vertrok president Alan García in juli vorig jaar met weinig steun van het volk, terwijl het land sterke economische groei kende.

In Brazilië lijkt het omgekeerd. President Dilma Rousseff is ongekend populair, net als de voormalige president Lula.