Braziliaanse protesten boeken resultaten

Brazilië wordt sinds begin juni geteisterd door massale protesten. Wat in São Paulo begon als onvrede over de stijgende prijs van metro- en buskaartjes, groeide snel uit tot een massale protestbeweging die alle kwalen van het Zuid-Amerikaanse land aanklaagden. Na een woelige maand, kwamen leiders van verschillende belangengroepen en de president samen om mogelijke maatregelen te bespreken.

Wat kwam er al uit de bus?

Een onmiddellijk en logisch gevolg van de protesten is dat de prijs van metro- en buskaartjes in São Paolo en Rio De Janeiro dan toch niet zal stijgen. Hoewel de stijging per kaartje slechts een vijfde van een real (zeven eurocent) zou bedragen, zou de stijging de vele pendelaars in de miljoenensteden zwaar getroffen hebben. Hierboven zou nog een massale investering van 17 miljard euro in projecten rond mobiliteit komen.

Het wetsvoorstel PEC-37, dat gezien werd als een poging van corrupte politici om de gerechtelijke macht te ontwijken, werd op 26 juni met een overweldigende meerderheid verworpen. Ook bedrijven ontsnappen nu niet meer aan corruptieaanklachten. Waar voordien dit enkel het geval was voor individuen, kunnen bedrijven nu ook aangeklaagd worden voor corruptie. Verder werd een voordien goedgekeurd wetsvoorstel dat “homogenezingen” legaal zou maken na een nieuwe stemming alsnog verworpen.

De overheid pompt €55 miljoen in de gezondheidszorg. Deze som moet onder andere de aanwerving van 10.000 nieuwe dokters dekken. Een groot deel van deze dokters wil Brazilië uit landen zoals Portugal en Spanje halen. Deze zouden ingezet worden in de armere en rurale delen van Brazilië. De geldinjectie zou een begin moeten zijn van het opwaarderen van het noodlijdende openbare gezondheidsnet in het land.

De straat en het paleis op één lijn

Dankzij het ontdekken en exploiteren van nieuwe bronnen, hoeft Brazilië sinds 2007 geen olie meer in te voeren. In de jaren nadien begon het land zelfs massaal olie te exporteren. Voor de overheid creëert dit een grote, nieuwe bron van inkomsten. Als gevolg van de protesten keurde het Huis van Afgevaardigden op 26 juni een maatregel goed waardoor drie vierde van de olie-inkomsten verplicht naar het onderwijs gaan en één vierde naar de gezondheidszorg. Het gaat hier om alle inkomsten van nieuwe olievelden – waarvan er in de komende jaren nog een heel deel zullen bijkomen. Omdat deze inkomsten echter enkel in de toekomst liggen, zal ook de helft van de inkomsten van de reeds geëxploiteerde olievelden gebruikt worden voor dit doel. Het wetsvoorstel moet nu enkel nog door de Senaat.

Hoewel de protesten zeker de drijvende kracht waren achter dit voorstel, is het niet de eerste keer dat er gewag werd gemaakt van een dergelijk gebruik van oliefondsen. Reeds vorig jaar ontstond furore toen aan de verdeling van deze oliefondsen over de Braziliaanse staten gesleuteld werd. De staten stemden toen in de inkomsten uit olie gelijkmatig te verdelen over de olierijke en olie-arme staten. Olierijke staten zoals Rio De Janeiro en São Paulo dreigden toen tot 660 miljoen euro aan inkomsten te verliezen, maar uiteindelijk heeft het hooggerechtshof de wet verworpen.

Middenin deze controverse kwam Dilma Rousseff met het idee de oliefondsen te spenderen aan onderwijs, maar dit voorstel raakte niet voorbij het Huis van Afgevaardigden. Ook dit jaar gaf de president tijdens haar één mei speech aan haar plan nog niet opgegeven te hebben. Het duurde tot de druk van de protesten actie nodig maakte, dat het plan voorbij het Huis van Afgevaardigden raakte.

Vijfpuntenplan

Dit alles maakt deel uit van het vijfpuntenplan dat Rousseff aan de betogers voorstelde. Het plan zet in op vijf thema’s:

1. Fiscale verantwoordelijkheid – het garanderen van stabiliteit en het remmen van inflatie
2. Onderwijs – het investeren van 75% van de oliefondsen in onderwijs.
3. Gezondheidszorg – rekrutering van dokters voor afgelegen gebieden en een investering van 25% van de oliefondsen in de sector.
4. Mobiliteit – investering van €17 miljard in de sector
5. Politieke hervormingen – invoering van een grondwetgevende vergadering

Enkel op vlak van dit laatste punt lijkt nog geen vooruitgang gemaakt te zijn. Het invoeren van een grondwetgevende vergadering bleek een brug te ver te zijn. Volgens verschillende stemmen zou zo’n vergadering zelf ongrondwettelijk zijn. Rousseff trok dit voorstel dan ook vlug in. Als alternatief stelt de president nu een plebisciet voor. Deze niet-bindende volksraadpleging zou populaire politieke hervormingen moeten identificeren. Partijfinanciering, regelgeving over politieke allianties en een nieuw electoraal systeem worden al naar voren geschoven als mogelijke hervormingen.

De tijd dringt. In oktober 2014 trekt het land weer naar de stembus, maar een plebisciet moet minstens een jaar voor de verkiezing plaatsvinden om enige beïnvloeding tegen te gaan. Vele kenners, inclusief vice-president Michel Temer, vrezen dat een plebisciet organiseren voor oktober niet mogelijk zal zijn. Ook over de kost wordt gemord. Een plebisciet zou €173 miljoen kosten. Gezien de protesten zich kanten tegen verspilling van overheidsgeld, zal het moeilijk zijn deze som te legitimeren.