Braziliaanse rundveehouderij is de milieuzondebok

Als gevolg van een bloeiende veeteeltsector behoort Brazilië tot de landen die de meeste broeikasgassen uitstoten. Om plaats te maken voor weidegrond, werden grote delen van het Amazonewoud ontbost. De ontbossingpraktijken zouden volgens sommige deskundigen verantwoordelijk zijn voor 75 procent van de nationale uitstoot van broeikasgassen.
Na 1980 nam de ontbossing, tegelijk met de groei van de veehouderij, sterk toe. Tussen 1994 en 2006 groeide de nationale rundveestapel van 158 miljoen naar 205 miljoen dieren. Tweeëntachtig procent van die groei vond plaats in de Amazoneregio, blijkt uit het onderzoek The Cattle Kingdom dat in januari werd gepubliceerd door Friends of the Earth in Brazilië.
Vee in de Amazonejungle ‘bezet’ 74 procent van het totale ontboste gebied. Maar de eigenlijke oorzaak van de ontbossing is niet zozeer de veehouderij, maar het gebrek aan maatregelen om duurzame productie in de regio te bevorderen, zegt Mario Menezes, adjunct-directeur van Friends of the Earth en coauteur van het rapport. Zonder regulering, overheidstoezicht en ontwikkelingsbeleid verloopt de expansie “chaotisch”, zegt hij.
Geen sancties
Het meeste land in de Amazone is van de staat, maar die doet weinig aan controle. Veel boeren bezitten illegaal land en doen weinig om het netjes achter te laten, zegt Paulo Barreto, onderzoeker aan het Instituut voor Mens en Milieu in de Amazone. Gemiddeld weiden de boeren één dier per hectare. Dat betekent dat er veel land nodig is. Als op ontbossing nauwelijks of geen sancties staan, is dat een logische optie.
In de Amazone is het hele jaar zon, water en warmte. Dat betekent goedkoper vlees en een goede concurrentiepositie, ondanks de grote afstanden die moeten worden afgelegd naar de verwerkende industrie, zegt Assuero Veronez, hoofd van het milieucomité van de Landbouw- en Veeteeltconfederatie van Brazilië.
Volgens Veronez klopt het niet dat driekwart van de Braziliaanse uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt wordt door ontbossing. In die berekening is alle biomassa van de regio meegerekend, zegt hij, terwijl in de praktijk slechts 30 tot 40 procent van de biomassa wordt verbrand. De rest van het hout wordt hergebruikt.
Tito Díaz, diergezondheidsdeskundige bij de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) in Latijns-Amerika, onderstreept dat ook grasland een aanzienlijk volume CO2 vasthoudt en dat dat vaak niet meegerekend wordt.
De druk op de sector neemt echter toe. De Braziliaanse Consumentenbond IDEC lanceerde in maart de campagne ‘Verander de consumptie, niet het klimaat’. In die campagne worden consumenten en supermarkten opgeroepen te controleren waar vlees vandaan komt en producten te boycotten die bijdragen aan ontbossing.
Volgens Lisa Gunn, woordvoerder van IDEC, is vlees “niet duurzaam” omdat voor de productie een veel grotere hoeveelheid plantenproteïnen wordt omgezet in vlees en er teveel land voor nodig is. Maar gewoonten kunnen alleen langzaam veranderd worden, zegt ze. Daarom roept IDEC op tot het consumeren van minder vlees, niet tot het helemaal schrappen van vlees uit het menu.
In Zuid-Amerika, waar de meeste runderen gras eten, is voor een kilo vlees achttien tot twintig kilo gras nodig. Bij dieren binnen worden gehouden en granen eten, is zes tot acht kilo nodig om een kilo vlees te produceren, zegt Franciso Santini, veearts bij het Argentijnse Nationale Instituut voor Landbouwtechnologie.
Dieren die in stallen worden gehouden nemen minder ruimte in beslag, maar ze zorgen evengoed voor ontbossing omdat ze sojabonen krijgen als voer. Brazilië en Argentinië zijn belangrijke producenten van sojabonen. In het verleden is gebleken dat de ontbossing in de Amazone stijgt, zodra de internationale prijzen voor sojabonen stijgen.
Methaan
De Braziliaanse emissie wordt ook beïnvloed door methaan en lachgas, gassen die vrijkomen uit mest. Deze gassen dragen maar voor een klein deel bij aan de totale uitstoot, maar ze zijn twintig tot driehonderd keer schadelijker dan de koolstofdioxide die vrijkomt bij bosbranden.
In Argentinië werd de afgelopen veertien jaar 11 miljoen hectare grasland veranderd in bouwland. De nationale rundveestapel telt momenteel 54 miljoen dieren. De uitstoot van methaan nam af doordat meer dieren granen als voer krijgen, zegt Santini. Maar uit de meest recente gegevens blijkt dat de landbouw verantwoordelijk is voor 44 procent van de nationale uitstoot van broeikasgassen en dat het aandeel methaan uit mest daarin is toegenomen.
Uruguay telt tien miljoen stuks (rund)vee, exclusief 15,2 miljoen schapen. De landbouw is verantwoordelijk voor 91 procent van de methaanemissie en de tweede bron van broeikasgassen.
In een rapport uit 2006 schat de FAO dat de veestapel 18 procent van de wereldwijde uitstoot broeikasgassen veroorzaakt. In die berekening ontbossing, voedselproductie, gebruik van pesticiden en kunstmest, gas uit mest, vleesverwerking en transport van producten meegerekend.
Op de meeste plaatsen in Latijns-Amerika is bos verloren gegaan om plaats te maken voor veeteelt en productie van sojabonen. Chili en Uruguay slaagden er echter in hun bosgebied uit te breiden. Dat wijst er volgens Díaz, de FAO-expert, op dat de veeteelt ook kan groeien zonder “de bossen uit te roeien”. Dat kan bijvoorbeeld door akkerbouw, veeteelt en bosbouw te integreren en de productiviteit per hectare op te vergroten.