Brazilië en VS gaan nauwer samenwerken

Beide staatshoofden verklaarden op zoek te zullen gaan naar “opportuniteiten voor samenwerking op het vlak van defensie wereldwijd”. Ze tekenden ook een nieuw verdrag voor de burgerluchtvaart, en zetten het licht op groen voor twee nieuwe Amerikaanse consulaten in Belo Horizonte en Porto Alegre om het reizen van Braziliaanse zakenmensen en toeristen naar de VS te faciliteren.

De twee supermachten zochten vooral toenadering op domeinen als handel, energie en onderwijs. “We willen gelijkwaardige partners zijn om een duurzame en door innovatie gedreven groei te promoten die tot langdurige vooruitgang leidt”, zei Hillary Clinton als minister van Buitenlandse Zaken.

Breuk met Lula

De klemtoon bij de gesprekken lag op de positieve zaken, maar aan beide zijden schemerde er een gevoel van ontgoocheling door over hoe de relaties tussen de VS en Brazilië zich hebben ontwikkeld onder het presidentschap van Obama. Washington hoopte duidelijk dat Brazilië onder Rousseff dichter bij de VS zou aanleunen dan tijdens het bewind van haar charismatische voorganger, Luiz Inacio Lula da Silva.  

Obama’s bezoek aan Brazilië vorig jaar vlak na de eedaflegging van Rousseff leek inderdaad bedoeld om haar gunstig te stemmen: traditiegetrouw zijn het de Braziliaanse leiders die ritueel naar Washington trekken om de Amerikaanse zegen te krijgen.

Lula was ontgoocheld dat er onder Obama niets veranderde in de relaties met Latijns-Amerika. Hij ging openlijk met de Amerikaanse president in de clinch over de staatsgreep in Honduras, de Braziliaanse-Turkse bemiddelingspogingen over het Iraanse kernprogramma en het handelsembargo tegen Cuba.

Rousseff op haar beurt is meer gericht op binnenlandse zaken. Minder dan Lula zoekt ze de confrontatie met de VS in geostrategische kwesties. Ze onthield zich bijvoorbeeld bij westerse VN-resoluties over het Midden-Oosten, in plaats van tegen Washington te stemmen. Toch is de verandering minder groot dan de Amerikaanse regering had gehoopt.

Veiligheidsraad

De Brazilianen zijn dan weer ontgoocheld over andere zaken, vooral dat Washington voorlopig weigert de Braziliaanse kandidatuur als permanent lid van de VN-Veiligheidsraad te steunen. Obama deed dat wel voor India in november 2010. Brazilië voelt zich als regionale grootmacht nog niet ernstig genomen als wereldspeler.

“Het feit dat Brazilië geen kernwapens heeft en dat Zuid-Amerika geen relevante strategische hotspot is, zou eerder in het voordeel moeten pleiten van een permanente zetel”, schreef Augusto de Castro Neves, een analist van de Eurasia Group, vorige week in artikel op foreignpolicy.com.

“De VS zouden Brazilië veel meer op dezelfde manier als India en China moeten behandelen”, vindt Castro Neves. “Het feit dat Washington de groeiende wereldwijde invloed van Brazilië niet erkent, houdt de samenwerking veel minder ambitieus dan ze zou moeten zijn.”

Boeing en Embraer

Rousseff kloeg ook over het monetaire beleid van de VS en de EU dat met lage interesten bedoeld is om hun export aantrekkelijker te maken en dus in het nadeel speelt van groeilanden zoals Brazilië.

Toch roemen beide staatshoofden de groei in bilaterale handel, die gemiddeld bijna jaarlijks met 10 procent steeg het voorbij decennium tot een record van 74 miljard dollar vorig jaar. China heeft de VS wel onttroond als belangrijkste handelspartner van Brazilië.

Washington hoopt dat Brazilië een vloot F-18 gevechtsvliegtuigen van Boeing zal kopen in een deal van bijna 4 miljard dollar, maar dat zal waarschijnlijk niet doorgaan. Tenzij de Amerikaanse luchtmacht een recentelijk geschrapt akkoord over de aankoop van trainingsvliegtuigen van Embraer voor de Afghaanse luchtmacht toch uitvoert. Maandag raakte bekend dat concurrenten Boeing en Embraer gaan samenwerken op andere domeinen, dus blijft er hoop voor beide transacties.

Amazonewoud

Rousseffs bezoek aan de VS lokte ook protest uit. Een honderdtal activisten van Amazon Watch verzamelden maandag voor de Braziliaanse ambassade. Organisaties uit het middenveld hekelen de dood van inheemsen en kleine boeren bij landdisputen in en rond het Amazonewoud. De Braziliaanse president zou er niet in slagen een landhervorming door te voeren en duurzame landbouw te promoten.

Ze protesteerden ook tegen nieuwe wetgeving die de bescherming van het regenwoud zou terugdraaien en tegen de bouw van de omstreden stuwdam van Belo Monte op de Xingu-rivier.