Buffelstallen in hartje Mumbai

Anderhalf uur later zijn twaalf melkers klaar met hun werk. Ze gieten de melk uit hun emmers door een filter in kruiken, die achter een kleine toonbank bij de gedeukte straatdeur worden opgesteld. Zoals altijd is het er in de vooravond erg druk: moeders, kinderen, bejaarden en voorbijgangers staan in de rij voor de ongekoelde buffelmelk. De twee melkverkopers van de Sadar Dairy hebben dan ook de handen vol achter hun gladde zwartmarmeren toonbank. Ongelooflijk behendig gieten zij met vijf maatbekers aan lange stelen – van 5 cl tot 1 liter – de voedzame buffelmelk uit de kruiken over in doorzichtige plasticzakjes. Er gaat geen druppel verloren. Nog een knoopje in het plastic en de melk gaat ‘fresh & pure’ rechtstreeks naar de verbruiker. Een liter buffelmelk, met een vetgehalte van circa 7 procent, kost 25 roepie of 50 eurocent.

Sadar Dairy heeft iets paradoxaals: het is ‘land’bouw in de stad. Maar in een ‘stads’landschap als Mumbai is dat absoluut niet uitzonderlijk, integendeel. “Er zijn momenteel zo’n 80.000 buffels in de stad,” zegt Dr. K.B. Patil, hoofd van de nationale zuivelontwikkeling. “Ze zijn verspreid over honderden buffelstallen die geprangd zitten tussen hoogbouw, bedrijven en straten.” Deze buffels tussen staal en beton spelen een niet te onderschatten rol in de melkvoorziening van Mumbai, waar – al weet niemand het precies – meer dan 20 miljoen mensen wonen en dagelijks duizenden toestromen uit alle landelijke gebieden van India, altijd in de hoop op werk.

Er worden dan ook gigantische hoe veelheden melk verbruikt: elke dag zowat 4,5 miljoen liter. Ongeveer een zevende daarvan is afkomstig van buffelkoeien uit de stad zelf. De rest van de melk komt van Holstei-nerkoeien en wordt met tankwagens uit de deelstaat Maharashtra aange-voerd. Dag na dag is het optornen tegen de ongebreidelde groei van de stad, waarbij de ooit zo stoutmoedige strategieën uit de tijd van Jawaharlal Nehru al lang achterhaald zijn. De regering van de eerste Indiase premier na de onafhankelijkheid vestigde haar hoop op een door de staat gestuurde melkvoorziening om het eiwittekort bij grote delen van de bevolking te bestrijden. Zo bouwde men in het begin van de jaren ’50 voor die tijd reusachtige melkerijen in de voorsteden van Mumbai, dat toen nog Bombay heette. De melkerij van Aarey, die destijds reeds een verwerkingscapaciteit van 150.000 liter had, werd in 1951 nog door Nehru zelf plechtig geopend. Het machtige gebouw doet niet toevallig denken aan de stalinistische industriële architec-tuur, want in die jaren voer India een socialistische koers, weliswaar met een zeer eigen stempel.

De planologen brachten de grote melkerijen, waaraan gedeeltelijk ook grote melkveestallen (‘milk colonies’) gekoppeld werden, uit logische overwegingen aan de stadsranden onder. In het raam van dat algemene plan liet het stadsbestuur de toenmalige buffelstallen in de binnenstad sluiten. Ze werden verbannen naar de suburbs, maar die zijn intussen al lang zelf binnenstad geworden. De melkerijen, die financieel worden gesteund door internationale organisaties zoals UNICEF, komen daardoor over als bleke geesten van socialistische planning die al lang zijn verjaagd door de dynamische dramatiek van het heden. Zeker nu in het raam van de politiek-economische liberalisering sinds het begin van de jaren ’90 ook de melksector geleidelijk geprivatiseerd wordt. Dat gebeurt niet alleen uit politieke overtuiging maar ook uit noodzaak, omdat de nationale structuren met hun 4.500 verkooppunten voor melkproducten (lassi, ghee e.a.) de behoefte lang niet meer dekten.

Intussen heeft de privésector een tiende van de markt in handen. “Over tien jaar bedient de privésector 35 procent van de melkmarkt,” luidt dan ook de prognose van Dr. Patil achter zijn bureau met uitzicht op de Arabische Zee. ”Dat is de politieke doelstelling.”

De staat trekt zich dus terug, laat de verantwoordelijkheid voor voed-selvoorziening steeds meer over aan de actoren van de markt. De buffels waren altijd al in privé-handen en blijven intussen in de stad. Daarover bestaat echter discussie, want veel stadsplanologen, gezondheidsverantwoordelijken en zuivelvaklieden willen de buffelstallen liefst meteen verbannen van hun meestal gepachte percelen. Ook het stadsbestuur vergunt geen bijkomende stallen meer binnen de stad. De argumenten liggen voor de hand: de gier stroomt achter de stallen rechtstreeks in het bovengrondse af-
voersysteem. Het krioelt in die open riolen van vliegen, muggen en ratten die een gevaar betekenen voor de gezondheid van vooral kleine kinderen. Buffels verbruiken bovendien zeer veel water: ze drinken minstens dertig liter per dag en hebben dagelijks een douche nodig om hun gevoelige warmtehuishouding in evenwicht te houden bij buitentemperaturen van 30°C en meer. Daarnaast lijden veel buffelkoeien aan uierontstekingen. Die worden weliswaar met antibiotica behandeld, maar vaak nemen de veehouders een loopje met de wachttijden die geboden zijn om de melk van behandelde dieren zonder gevaar op de markt te kunnen brengen.

“Elke buffelkoe in Mumbai wordt geregistreerd en gecontroleerd,” verzekert C.R. Rathod van de veekeuringsdienst in de wijk Goregoan. Daar wordt elk dier dat van buiten de stad komt medisch onderzocht. Pas na die controle en de eraan gekoppelde inenting tegen mond- en klauwzeer mogen de buffelkoeien met hun kalveren – die meestal onder de blote hemel ter wereld komen op honderden kilometers van Mumbai – verder naar de stallen.
Naast hindoes zijn veel moslims in de straten van Mumbai actief in de buffelsector. In de Swami Vivekavanda Road bijvoorbeeld, waar zo’n 1000 buffels waardevolle melk leveren voor de buurtbewoners. De eigenaar is een moslim uit Rajasthan maar er werken veel hindoes uit de melkerkaste in het bijna twee hectaren grote stallencomplex, waar runderen, waakhonden en arbeiders doezelen in de schaduw van de broeierige middagzon. Ondanks religieuze spanningen elders vormt de samenwerking tussen hindoes en moslims geen probleem, al geeft de moslim ploegbaas slechts met enige tegenzin toelichting. “Dat kan een gevolg zijn van 11 september,” denkt de tolk, “want de moslims worden niet zelden verklikt door fanatieke hindoes en zijn momenteel op hun hoede voor nieuwsgierigen.”
De eigenaar van de Sadar Dairy is veel spraakzamer. De 74-jarige Mamaji B.P. Maredia ergert zich alleen aan de overheid, die voortdurend hogere afvalwaterheffingen oplegt. Voor het overige blijkt Maredia tevreden: gezien de directe afzet en de toenemende vraag in de groeiende stad loopt zijn zaak als een trein. Zonder moderne melk- en koeltechniek overigens. Alleen een roestig schildje van Alfa Laval herinnert aan een poging tot invoering van technische middelen, die na vier weken alweer afgelopen was. “De mensen hadden kritiek op de kwaliteit van onze melk en keerden ons de rug toe,” verklaart Maredia, “en omdat een ‘human touch’ voor betere kwaliteit zorgt, zijn we weer overgeschakeld op handmelken.” Een archetypische bedrijvigheid in een uiterst ambivalente moderne tijd waarin karren met vers gras en Coca-Colavrachtwagens naast elkaar rijden door de chronisch verstopte straten van Mumbai.

Wie het daarbij op termijn zal halen, valt af te wachten. De stadslandbouw wordt niet graag gezien maar vormt een vaste pijler in de voedselvoorziening, vooral omdat de logistieke oplossing steeds moeilijker wordt. Of een 150 kilometer lang melkkanaal door de stad, zoals stoutmoedige planologen in ernst voorstellen, de buffels zal verdringen is twijfelachtig. Al maakt honger uiteindelijk alles mogelijk.