CAFTA is rond, maar voorlopig zonder Costa Rica

De vier Centraal-Amerikaanse CAFTA-leden zijn El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua - de vier armste landen van de regio en economieën die nauwelijks gewicht in de schaal leggen. Washington hoopt de vrijhandelszone in 2004 te kunnen uitbreiden met de Dominicaanse Republiek.

Costa Rica besloot nog niet in de boot te stappen. De Costaricaanse onderhandelaars noemden het Amerikaanse aanbod voor de textielsector - een gedeeltelijke en voorwaardelijke markttoegang - erg pover. Ook de voorgestelde quotaregelingen voor gevoelige landbouwproducten als suiker, aardappelen en kip bleven Costa Rica dwars zitten. Maar het meeste ergerden de Costaricanen zich nog aan de Amerikaanse eis om volledige toegang tot het verzekeringswezen te krijgen - in Costa Rica een sector die nog grotendeels in overheidshanden is. Costa Rica wil ook niet raken aan zijn overheidsmonopolie in de telecommunicatiesector. Costa Rica is veel rijker dan de vier CAFTA-leden, en het afhaken van San José is dan ook een streep door de rekening van de Amerikaanse onderhandelaars. Costa Rica zal wel in januari de onderhandelingen weer opnemen.

Toch is het akkoord met de vier Centraal-Amerikaanse landen een opsteker voor de VS. De Amerikaanse regering streeft naar een pan-Amerikaanse vrijhandelszone (FTAA) van Alaska tot Vuurland, maar moest vorige maand gas terugnemen bij de laatste onderhandelingsronde daarover in Miami. Met name Brazilië en Argentinië verzetten zich tegen het opnemen van de dienstensector en afspraken over de bescherming van investeringen, intellectuele eigendomsregels en overheidsaankopen in het akkoord zolang de VS niet willen praten over de afbouw van hun landbouwsubsidies. De VS proberen nu via bilaterale akkoorden die tegenstand op te rollen.

De ontwerptekst voor het CAFTA is voorlopig geheim, maar iedereen gaat ervan uit dat het verdrag een doorslag is van het Noord-Amerikaans Vrijhandelsverdrag (NAFTA) tussen de VS, Canada en Mexico uit 1994. Dat gegeven alleen al geeft de critici genoeg aangrijpingspunten. De Wereldbank houdt vol dat het NAFTA-lidmaatschap een zegen is voor Mexico, maar recente studies trekken dat in twijfel. Vorige maand stelde de Carnegie Endowment for International Peace, een denktank in Washington, dat de directe buitenlandse investeringen in Mexico tussen 1994 en 2002 500.000 banen hebben doen ontstaan in de verwerkende nijverheid, maar dat tegelijk minstens 1,3 miljoen arbeidsplaatsen zijn verdwenen in de landbouw. Volgens andere schattingen heeft de overeenkomst in de VS al 760.000 banen doen sneuvelen. Alleen grote bedrijven zouden hun winsten zien stijgen door het wegvallen van de handelsbeperkingen tussen de VS en Mexico.

Tegenstanders stellen dat de Centraal-Amerikaanse Vrijhandelszone in hetzelfde bedje ziek is. Bovendien is Centraal-Amerika nog veel armer dan Mexico, zodat een groot deel van de bevolking nog minder kansen heeft om te profiteren van de voordelen die vrijhandel biedt. Experts gaan ervan uit dat volgens de overeenkomst meer dan de helft van de Amerikaanse export van consumptie- en industriegoederen voortaan zonder heffingen op de Midden-Amerikaanse markt zal belanden. De heffingen op de overige producten zullen in een periode van 10 jaar worden afgebouwd. De vier Centraal-Amerikaanse CAFTA-leden zullen ook toegang bieden aan Amerikaanse exporteurs van diensten, bijvoorbeeld in de telecommunicatiesector, het toerisme, de transportnijverheid, de energiesector, de bouwnijverheid en de financiële wereld. Waarschijnlijk bevat de overeenkomst ook afspraken over de bescherming van de intellectuele rechten op software, muziek en video’s. De VS zouden de komende 15 jaar geleidelijk hun landbouwmarkt openen voor exporteurs uit Centraal-Amerika.

Vorige week kondigden de vakbondskoepel AFL-CIO, een aantal grote ontwikkelingsorganisaties en een 25-tal kerkelijke actiegroepen aan de overeenkomst tot de laatste snik te zullen bevechten. Ze hopen het Amerikaans parlement te overtuigen het verdrag niet goed te keuren. Sommige Amerikaanse parlementsleden hebben al hun bezorgdheid geuit over de kans dat er banen zullen verhuizen van de VS naar Centraal-Amerika. De Democraten zouden vinden dat de overeenkomst te slap is op ecologisch vlak en wat de bescherming van de rechten van arbeiders aangaat. Sommige Republikeinen zouden zich dan weer zorgen maken over mogelijke negatieve effecten op gevoelige sectoren als textiel, suiker en zuivel.