Cambodja-tribunaal is niet onomstreden

De Cambodjaanse regering koos ook rechters uit eigen land, maar die blijken niet onomstreden. Verdedigers van de mensenrechten zijn vooral ongelukkig over de keuze van legergeneraal Ney Thol. Hij zou een slechte reputatie hebben op het gebied van de mensenrechten.

De voorbereiding van de speciale rechtbank voor de Rode Khmer verliep erg moeizaam. De Cambodjaanse regering onder leiding van eerste minister Hun Sen is geen grote fan van de rechtbank. Cambodjaanse en internationale mensenrechtenorganisaties hebben veel kritiek op de Cambodjaanse juristen die door Phnom Penh naar voren zijn geschoven. Human Rights Watch (HRW) begrijpt vooral niet waarom Phnom Penh koos voor Ney Thol, een legergeneraal die het militair hof in Cambodja leidt.

Inzake mensenrechten is generaal Ney Thol niet onbesproken. “Bij een recente rechtszaak gaf hij de verdediging niet de gelegenheid eigen getuigen op te roepen en de getuigen van het openbaar ministerie te ondervragen”, weet Sunai Phasuk, die voor Human Rights Watch onderzoek doet vanuit Thailand.

Premier Hun Sen reageerde erg voorspelbaar. Bij een recente ontmoeting met studenten uitte hij kritiek op de organisaties die het oneens zijn met de gekozen Cambodjaanse rechters. De premier vergeleek zijn tegenstanders onder andere met “perverse op seks beluste dieren”.

“Deze rechtbank is belangrijk voor de Cambodjaanse bevolking, die sterk heeft geleden onder het bewind van de Rode Khmer”, reageert Ny Chakrya, een vooraanstaand lid van de Cambodjaanse Vereniging voor Mensenrechten en Ontwikkeling. “De Cambodjanen willen een eerlijke rechtbank, die op een transparante manier functioneert.”

De speciale rechtbank voor de Rode Khmer zal zich vestigen aan de rand van Phnom Penh. De processen zullen vermoedelijk beginnen in de eerste helft van 2007. Tien jaar lang discussieerden de Verenigde Naties met het regime van Hun Sen over de installatie van een speciale rechtbank. Het tribunaal onderscheidt zich in bepaalde opzichten van de speciale rechtbanken die werden opgericht voor Rwanda en ex-Joegoslavië. In het geval van de Rode Khmer werd gekozen voor een combinatie van internationale en plaatselijke rechters. De Cambodjaanse rechters zijn in de meerderheid. Bij de tribunalen voor Rwanda en ex-Joegoslavië werd gewerkt met internationale juristen om de kwaliteit te verzekeren.

Voor de Cambodjaanse slachtoffers kunnen de processen helpen om eindelijk gerechtigheid te zien geschieden. De discussies tijdens de processen kunnen de Verenigde Naties, de VS, China en de ASEAN-landen in verlegenheid brengen. Sommige ASEAN-landen hielpen destijds Rode Khmer-leider Pol Pot aan de macht te komen. Anderen boden Pol Pot hulp toen hij door de Vietnamezen van de macht was verdreven.

De maoïsten van de Rode Khmer zaaiden dood en verderf tussen 1975 en 1979. Hun schrikbewind eiste bijna 1,7 miljoen mensenlevens. De Rode Khmer stelden mensen terecht of lieten ze dwangarbeid verrichten. Heel wat Cambodjanen stierven van de honger. Cambodja is nu één van de armste landen in Zuidoost-Azië. Er leven 11,5 miljoen mensen.

De dictator Pol Pot overleed in 1998, maar een aantal andere leiders van de Rode Khmer is nog in leven. Eén van de overlevende leiders is Ta Mok, de militaire chef die maar één been heeft en de bijnaam “De Slager” draagt. Zijn collega Kaing Khek Lev leidde een berucht ondervragingscentrum in de Cambodjaanse hoofdstad. Circa 14.000 “vijanden van de staat” stierven in dat ondervragingscentrum. Slechts twaalf gevangenen uit het centrum kwamen er levend vanaf. Ta Mok en Kaing Khek Lev zitten in de gevangenis wegens oorlogsmisdrijven en volkenmoord. Andere prominente figuren van de Rode Khmer zoals Nuon Chea, Khieu Samphan en Leng Sary zijn op vrije voeten. Zij kregen amnestie van premier Hun Sen.

Eerste minister Hun Sen is zelf niet onbesproken. Hun Sen was ooit lid van de Rode Khmer. Hij liep echter over naar de Vietnamezen, die in 1979 een eind maakten aan het terreurbewind van Pol Pot. (DB/JS)