Cambodjaanse vissers ongerust over Laotiaanse dammen

Aan beide kanten van de grens heerst onduidelijkheid over de gevolgen van de bouwplannen, zeggen niet-gouvernementele organisaties en bewoners. Zelfs de Mekong Riviercommissie (MRC), een intergouvernementeel orgaan dat belast is met het beheer van de Mekong, heeft moeite het aantal projecten bij te houden en te toetsen aan de afspraken die in 1995 werden gemaakt tussen de stroomafwaarts gelegen landen Laos, Vietnam, Cambodja en Thailand.
“Cambodja is een legitieme partij als het gaat om de Laotiaanse dammen in de Sekong. Maar voor zover ik weet is er tot nu toe nauwelijks discussie geweest tussen beide regeringen over de gevolgen van de projecten”, zegt visserijdeskundige Ian Baird.
De Sekong begint in Vietnam en slingert door Laos en Cambodja naar de rivieren Sre Pok en Sesan, om daarna in de Noord-Cambodjaanse provincie Stung Treng uit te monden in de Mekong.

Volle tekentafels

Zes dammen in het Laotiaanse deel van de Sekong zijn al af, nog in de bouwfase of in verschillende fases van een haalbaarheidsstudie. Nog eens tien dammen liggen op de tekentafel. Voor de Laotianen en Cambodjanen die bij de rivier wonen, kunnen de gevolgen ingrijpend zijn. De stroming kan veranderen, de waterkwaliteit en visvangst kunnen afnemen en de dammen kunnen de landbouw en veeteelt langs de oevers beïnvloeden.
Cambodjaanse groeperingen verwachten dat 50.000 mensen die langs de Sekong wonen, te maken zullen krijgen met verschijnselen die zich in de jaren negentig voordeden na de bouw van een dam in het Vietnamese deel van de rivier Sesan. Die dam zorgde volgens plaatselijke activisten voor een sterke afname van de visvangst en veranderingen in de stroming. Dat laatste zou geleid hebben tot plotselinge overstromingen die aan 39 mensen het leven kostten.
Bij de huidige bouwplannen zijn andere partijen betrokken dan in het verleden. Veel van de projecten zouden tien jaar geleden door westerse bedrijven en donoren als riskant en controversieel bestempeld zijn. Op een aantal niveaus zijn zij nog betrokken bij de ontwikkelingen, maar de belangrijkste stuwkracht achter de projecten komt van Thaise, Vietnamese, Chinese en Russische bedrijven. Sommige van die bedrijven zijn vrijwel onbekend. Ze worden gesteund door regionale commerciële banken, exportkredietkantoren en politiek gemotiveerde ontwikkelingshulp.

Onduidelijkheid troef

Plaatselijke groeperingen stellen dat de bedrijven nauwelijks moeite doen om de plaatselijke bevolking te consulteren, zelfs daar waar sprake is van verhuizing van bewoners om plaats te maken voor de projecten.
“We zien dat er dingen veranderen in de rivier, maar we weten niet wat er aan de andere kant van de grens gebeurt”, zei Sim Dan, een Cambodjaanse visser, onlangs tijdens een seminar over de plannen in Phnom Penh. Provinciebesturen en nationale regeringen aan beide kanten van de grens zijn ook maar beperkt geïnformeerd, zeggen critici. Zij beweren dat de Cambodjaanse reactie op de plannen stroomopwaarts uitblijft vanwege de eigen ambities op het gebied van waterkrachtcentrales. Cambodja is van plan om tussen 2010 en 2019 ten minste negen dammen te bouwen, blijkt uit een recent rapport van het Cambodjaanse parlement.
Er is ook een dam gepland op de plaats waar de Sekong, Sesan en Sre Pok samenkomen. Volgens rapporten moeten 5.000 mensen voor het project verhuizen. Van de zes dammen in het Laotiaanse deel van de Sekong, was er één al af voordat de vier betrokken landen overeenstemming hadden bereikt over gedetailleerde kennisgevingprocedures.
Bij slechts een van de andere dammen, de door Vietnam gefinancierde dam Xekaman 3, werden de procedures gevolgd die in 1995 werden vastgelegd door de Mekong Riviercommissie.