Castro leert volk spruitjes eten

Onder de slogan “Vul jezelf met leven, eet groenten” geeft een 36-urige
tv-cursus een kort overzicht van de geschiedenis van de landbouw,
gelardeerd met smakelijke recepten. Gegrilde aubergine, Chinese kool in
zoetzure saus, zoete maïsvla, bietjes in sinaasappelcoulis en aardappelen
in oreganokorst passeren de revue en moeten de Cubaan doen watertanden naar
frisse groenten. “Er bestaat geen voedsel dat alle voedingsbestanddelen die
het lichaam nodig heeft combineert. We eten niet alleen voor het plezier,
maar om alle bouwstenen te verzamelen die een goede groei en ontwikkeling
verzekeren,” stelt de cursus.

Ik ben niet overtuigd. Geen slaatjes of fruitsla voor mij, ik wil
geroosterd varken en bier, zweert mecanicien Manuel Valdés. Of de ietwat
stiefmoederlijke retoriek van de cursus veel effect sorteert onder de 11
miljoen Cubanen is de grote vraag. De Cubaan zweert immers traditiegetrouw
bij een dieet met veel vet, zout en suiker en vindt een maaltijd pas echt
af als er een stuk rund of varken in zit, geflankeerd door bonen, rijst en
een bordje groenten, dat evenwel rijkelijk overgoten is met ‘mojo’ - look
in olie en een scheut citroensap. Vele universiteitsstudenten geven liever
hun centen aan ‘chicharrones’, geroosterd varkensvel, en verkiezen sapjes
met smaakstoffen boven vers fruit.

Diëtisten schudden het hoofd bij dat menu, en zeker als het - ook naar oude
Cubaanse gewoonte - pas laat op de avond verorberd wordt. Zij linken de
eetgewoonten aan de belangrijkste doodsoorzaken op Cuba: kanker en
hartaanvallen. Ze vertegenwoordigen 60 procent van de doodsoorzaken.

Maar zelfs de Cubanen die zich doelbewust willen losrukken uit de
diepgewortelde, traditionele eetcultuur hebben het niet onder de markt.
Voedingdeskundigen geven aan dat het eenzijdige aanbod aan verse groenten
en de hoge prijzen op de vrije boerenmarkten die midden jaren ‘90 werden
gecreëerd, een gebalanceerd dieet in de weg staan. Vegetarische restaurants
duiken stilaan op in Havana, maar die zijn nog te duur. Het eten is
lekker, maar ik spendeer meer dan een dagloon aan een lunch, zegt een
vegetarische restaurantganger die 350 peso’s (17 euro) per maand verdient.

Het was dus dringend tijd voor overheidsactie. Naast de tv-cursus wil de
Cubaanse overheid meer gaan investeren in de landbouwsector en in de
stadstuintjes. Vorig jaar produceerden de particuliere tuintjes 2,36
miljoen ton verse groenten en fruit, dit jaar moet de kaap van drie miljoen
ton worden overschreden.

Daarmee wordt een situatie die midden de jaren ‘90 catastrofaal leek
enigszins rechtgetrokken. Het verdwijnen van de voordelige handelsrelaties
met de Sovjet-Unie en het Oost-Europese communistische blok begin jaren ‘90
zorgde voor een drastische daling van de voedselconsumptie. De dagelijkse
voedselinname per persoon daalde tot 1.863 calorieën en 46 gram proteïnen
- respectievelijk 74 en 61 procent van de dagelijkse minimumhoeveelheden.
Die cijfers vertaalden zich snel in een geaccumuleerd tekort aan vitaminen,
vooral aan vitamine B, en aan verschillende essentiële aminozuren, zodat in
1993 een uitbarsting van neurologische aandoeningen werd opgetekend. Daarna
steeg de dagelijkse inname weer tot 2.400 calorieën en 65 gram proteïnen..
Hopelijk lusten de Cubanen de ‘spruitjes in knoflooksaus’ die de zondagse
ochtend-tv zo aanprijst.