Centraal-Amerika glijdt weer af naar gewelddadig verleden

“Er worden weer activisten van sociale bewegingen ontvoerd en vermoord”, waarschuwt Armando Pérez van het Comité van Verwanten van Slachtoffers van Mensenrechtenschendingen (Codefam) in El Salvador. “Het gaat weer de slechte kant op met Centraal-Amerika.”
Op Costa Rica na hadden alle landen van Centraal-Amerika in de jaren 70 en 80 af te rekenen met extreem bloedige burgeroorlogen, dictatoriale regimes, frauduleuze verkiezingen en genadeloze repressie van andersdenkenden. Vanaf eind de jaren 80 kwam de ommezwaai. In 1988 ondertekenden de linkse regering en rechtse rebellen in Nicaragua een vredesakkoord, in 1992 kwam er een einde aan de twaalf jaar durende burgeroorlog in El Salvador en in 1996 sloten de Guatemalaanse regering en de rebellenkoepel URNG een verdrag dat een conflict van 36 jaar besloot.
Maar afspraken die toen werden gemaakt, staan nu weer op de helling.
Ook Celia Medrano van het Centraal-Amerikaprogramma van de Lutheraanse Wereldfederatie heeft er geen goed oog in. Volgens Medrano, die tijdens de burgeroorlog in El Salvador de Centraal-Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Codehuca leidde, voeren verscheidene landen in de regio een beleid dat hun bevolking weer terrein doet verliezen op mensenrechtenvlak. De rijken worden nog rijker, terwijl de kloof tussen rijk en arm in Centraal-Amerika al enorm is en mee de oorzaak vormde van de conflicten van de voorbije decennia.
“Zelfs Panama en Costa Rica, die veel beter scoren wat menselijke ontwikkeling aangaat, laten de voorbije vier jaar een terugval zien”, zegt Medrano. “In Costa Rica is het aandeel van de arme bevolking sinds 2003 met twee procentpunten gestegen.”
Volgens een recent rapport van acht mensenrechtenorganisaties en onderzoekscentra uit vijf Centraal-Amerikaanse landen is de sociale ongelijkheid in Guatemala het grootst. De rijkste 20 procent van de bevolking verdient bijna 60 procent van het totale inkomen in het land. De armste 20 procent moet het stellen met iets minder dan 3 procent. In El Salvador is de kloof tussen rijk en arm bijna even wijd.
De harde aanpak van mensen die machthebbers voor de voeten lopen, wint weer veld. Het rapport maakt melding van 122 vergrijpen tegen mensenrechtenactivisten in 2005 en 226 in 2006. In Nicaragua werd  Gonzalo Carrión, een advocaat van de mensenrechtenorganisatie CENIDH, in mei 2006 in elkaar geslagen door de politie toen hij trachtte te bemiddelen tijdens een actie van ontevreden artsen. Dat deed de alarmbellen rinkelen, “want in Nicaragua waren er al meer dan 20 jaar geen voorbeelden meer gezien van agressie tegen mensenrechtenactivisten”.
In Costa Rica kregen vakbondsleiders anonieme bedreigingen omdat ze deelnamen aan protesten tegen de ratificatie van het vrijhandelakkoord tussen de VS en Midden-Amerika. In Honduras werden in december 2006 twee milieuactivisten doodgeschoten door de politie.
Volgens de politicoloog Napoleón Campos is er wel niet alleen slecht nieuws. In de meeste landen is het leger, dat verantwoordelijk was voor een groot deel van de mensenrechtenschendingen in de jaren 70 en 80, betrouwbaarder geworden. “Je kan ook niet ontkennen dat er nu een generatie opgroeit in Centraal-Amerika die niet zucht onder militaire regimes of vrees voor een staatsgreep.”
Maar Campos vindt dat de regio wel dringend werk moet maken van een versterking van de democratische structuren. Er is ook nood aan nieuwe politieke hervormingen, “want de historische oorzaken van de conflicten zijn nog intact en kunnen tot nieuwe sociale conflicten of oorlogen leiden.”
Volgens Medrano moet Centraal-Amerika in de eerste plaats zorgen voor meer gelijkheid en rechtvaardigheid. “Centraal-Amerika is geen arme regio maar wel een regio die verarmd is door onrechtvaardigheid en ongelijke inkomensverdeling. Op dit moment zijn er maar weinig winnaars en veel verliezers.” MDG1 IPS (PD/ADR)