Centraal-Azië: falende economieën zorgen voor instabiliteit

In een dinsdag verschenen rapport zegt de ICG dat gastarbeiders een waardevolle politieke dienst leverden aan de leiders van Centraal-Azië. Door de export van arbeid verbleef een belangrijk segment van de samenleving, vooral jonge mannen, in het buitenland. ‘Dit ontlaste de spanningen en verminderde protesten tegen de ondoeltreffendheid van de regeringen.’
Een oppositieleider in Tadzjikistan omschrijft migranten als de ‘meest bekwame en, gegeven de werkomstandigheden die ze daar [in het buitenland] tegemoet treden, de moedigste sociale groep die de dingen had kunnen veranderen.’
Maar door de crisis keerden vele gastarbeiders terug naar hun geboorteland. Nu bestaat de vrees dat sociale en politieke onrust het gevolg zal zijn van langdurige werkloosheid en falende regeringen. Er zijn al indicaties dat terugkerende migranten de misdaadcijfers de hoogte injagen.

Radicale moslims

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat radicale moslims misbruik maken van de situatie om te rekruteren onder migranten. Een studie van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) over de impact van arbeidsmigratie in Kirgizstan, stelt dat een van de mogelijke gevolgen van de economische crisis de ‘activering van de extremistische religieuze organisatie Hizb ut-Tahrir’ is. Zij streeft naar de oprichting van een islamitisch khalifaat, dat komaf maakt met de huidige staatsgrenzen.

Zwakke economie

De economische crisis sloeg loeihard toe in Centraal-Azië. Daar steunde het fragiele economische weefsel vóór de crisis voor een groot deel op werkkrachten in het buitenland. In Tadzjikistan leverden overschrijvingen in 2008 het equivalent van de helft van haar bruto binnenlands product (bbp).
De bruisende economieën van Rusland en Kazachstan werkten als magneet op de arme Centraal-Aziatische landen. Maar na de instorting van de olieprijzen en de crisis in de banksector gingen de Russische en Kazachse economieën in recessie, en ook voor 2010 voorspellen analisten slechts een bescheiden herstel.
Dit heeft een directe invloed gehad op de gastarbeiders. Velen verloren hun baan, terwijl Rusland en Kazachstan snoeiden in hun quota’s voor gastarbeiders. Hierdoor zwol de ernst van de economische crisis aan in Tadzjikistan, Kirgizstan en Oezbekistan. Zij kampen vandaag met sputterende economieën en hoge werkloosheidscijfers.
Volgens de ICG legt de crisis een fundamentele zwakheid van de Centraal-Aziatische landen bloot: ‘Het vermogen van landen zoals Tadzjikistan en Kirgizstan om een [economische] crisis te overleven, hangt af van gunstige externe voorwaarden en niet van goed beleid’. Zeker wat de crisis betreft, reageerden deze landen gelaten, ondoeltreffend en soms ronduit ontkennend.