Chaos in Afghanistan en Pakistan

‘De geweldexplosie van de laatste weken heeft veel te maken met de naderende winter. De Taliban willen voor het einde van het vechtseizoen om voor de winter sterke posities in te nemen, strategisch, maar ook psychologisch’, zegt de Pakistaanse topauteur Ahmed Rashid in een interview met de krant De Standaard. 
Nog volgens Rashid, die woensdagavond te gast was op een MO*lezing, maken de aanslagen van de voorbije maand in Afghanistan en Pakistan duidelijk dat er hoe langer hoe meer sprake is van een internationalisering van de taliban.
Niet dat Rashid gelooft dat er een eengemaakt commando is dat de Pakistaanse en de Afghaanse taliban centraal aanstuurt, maar de aanslagen op het VN Wereldvoedselprogramma in Islamabad, Pakistan, en op de VN-medewerkers in Kaboel tonen volgens hem wel aan dat de afstemming tussen de twee onderscheiden bewegingen aanzienlijk opgedreven is. En dat de coördinatie met al-Qaeda effectief is.
Op de vraag of het Westen bijkomende troepen naar Afghanistan moet sturen, antwoordt Ahmed Rashid ondubbelzinnig ja. ‘De algemene perceptie in Afghanistan en bij uitbreiding in de regio is dat de taliban aan de winnende hand zijn. Een afbouw van de westerse aanwezigheid of een terugtrekking van troepen nu, zou die perceptie zeker versterken. Vandaar de pogingen van de Afghaanse taliban om bepaalde nationaliteiten uit de internationale troepenmacht te treffen en zo een domino-effect van terugtrekkingen te veroorzaken.’

Catch 22

Jef Lambrecht was minder categoriek. Volgens hem zit de wereld met een catch 22 situatie in Afghanistan: ‘Zonder veiligheid is er geen ontwikkeling mogelijk, maar als er niet meer ontwikkeling komt, zal het ook onmogelijk zijn de veiligheid te verhogen.’ Lambrecht wees er ook op dat de VS-Navo strategie in elk geval niet lijkt te werken, nu de Amerikaanse troepen de strategisch gelegen Nuristan provincie quasi helemaal overgelaten hebben aan de Afghaanse taliban -waardoor overigens een perfecte terugvalpositie gecreëerd werd voor de Pakistaanse taliban die over de grens in Zuid-Waziristan aangevallen worden door het Pakistaanse leger.
Ahmed Rashid was het ermee eens dat de Navo-strategie om de missie en toekomst van het bondgenootschap afhankelijk te maken van succes in Afghanistan de kwetsbaarheid van het optreden in de Centraal-Aziatische natie vergroot heeft. Lambrecht herinnerde het publiek er overigens aan dat Afghanistan van oudsher een begraafplaats van imperia is geweest, dat de Pasjtoenen op de Afghaans-Pakistaanse grens nog nooit onderworpen werden en dat ook zo willen houden, en dat de westerse troepen vandaag allang gezien worden als bezettingstroepen. Rashid vond dan weer dat de verschillende en soms tegengestelde opdrachten van de nationale componenten van de internationale troepenmacht het grote probleem vormen.

Debat zorgvuldig vermeden

Rashid hield verder een opvallend sterk pleidooi voor een transparant en democratisch debat over de inzet van middelen en troepen in Afghanistan. Hij is ervan overtuigd dat de meeste landen uit zo’n debat niet zouden besluiten om hun engagement op te zeggen, en dus begrijpt hij niet waarom dat debat zo zorgvuldig vermeden wordt in een aantal landen.
Hij noemde België niet met naam, maar het is duidelijk dat zijn kritiek ook het Belgische beleid terzake betreft. ‘Sommige regeringen in Navo-landen blijven tegen hun bevolking zeggen dat ze niet in een oorlog verwikkeld zijn, maar dat hun soldaten in Afghanistan zijn om aan heropbouw en ontwikkeling te doen. Dat is absurd. Ik kan u verzekeren dat er goed als geen ontwikkelingswerk mogelijk is nu de opstand zowat het hele land in zijn greep gekregen heeft.’

Geen herhaling van scenario jaren negentig

De Pakistaanse topauteur waarschuwt ook uitdrukkelijk voor een herhaling van het scenario van de jaren negentig. Na de terugtrekking van de Sovjetunie, verloor het Westen toen zijn interesse voor Afghanistan, wat resulteerde in een vernietigende burgeroorlog, waarin alle buurlanden de of de andere fractie steunden in de hoop later goede relaties te hebben met het zegevierende kamp. Om dat ter vermijden is er echter meer nodig dan een blijvende, westerse aanwezigheid.
Ook de buurlanden -en zeker grootmachten als China en Rusland- moeten betrokken worden bij de strategische planning. ‘Me vraagt nu wel in toenemende mate dat China meer zou doen dan de grondstoffenontginning, waar ze nu al mee bezig zijn en wat een belangrijke duw in de rug van de Afghaanse economie zou kunnen geven. Maar als China ook op veiligheidsvlak een rol moet spelen, dan moet het land ook betrokken worden bij het uittekenen van de strategie, bij de discussies die nu lopen. We maken steeds de fout om in het Westen alles vast te leggen en dan te verwachten dat anderen zich daar mee achter scharen.’
Op de vraag hoe de opvallende opkomst en impact van de taliban in Pakistan begrepen kan worden -gezien het feit dat de islamitische partijen in Pakistan nooit enig succes bij verkiezingen hebben kunnen behalen, antwoordde Ahmed Rashid: ‘Extremistische bewegingen zoals de taliban en de jihadi-groepen uit Punjab zijn gedurende jaren gesteund, gefinancierd en ingezet door delen van de Pakistaanse staat. Met name het leger heeft altijd geloofd dat het nuttig was om in Afghanistan de taliban te steunen en in Kasjmir, India, de jihadi-groepen te kunnen inzetten. Het hoeft dus niet te verbazen dat die groepen na meer dan twintig jaar staatssteun reële impact in de samenleving verworven hebben.’ 

Gratis MO*paper
MO*paper waarin Jef Lambrecht en Ahmed Rashid elk vanuit hun eigen jarenlange ervaring in de regio antwoorden proberen te formuleren op de vraag wat er moet gebeuren om de chaos in Afghanistan en Pakistan af te wenden.