China akkoord met herziening mijnconventie met Congo

De Congolese regering viel in 2009 terug op de gelddrukpers en het Westen om haar tekort te financieren en wil met een nieuw IMF-programma haar financiële marge vergroten.
Het ziet ernaar uit dat het IMF –en tot nader order deelt het Westen daar de lakens uit– zijn zin krijgt: het miljardenakkoord tussen China en Congo wordt herzien. ‘Er komt een wijzigingsclausule bij de conventie’, zegt Henri Yav, adjunct-kabinetschef economische zaken van president Joseph Kabila, aan MO*.
Het IMF kreeg de toezegging dat de twee elementen verdwijnen die het onaanvaardbaar vindt: de staatsgarantie die volgens het IMF vastzat aan het mijncontract, en de tweede fase van de infrastructuurwerken (3 van de 6 miljard dollar), die zou worden betaald uit de belastingopbrengsten van het mijnproject.
Door die tweede fase te schrappen wordt de potentiële schuldenlast verkleind en wordt niet langer een groot deel van toekomstige staatsinkomsten gereserveerd voor één schuldeiser.
Het basisidee achter de conventie was dat de door Chinese banken gefinancierde bouw van duizenden kilometers wegen en spoor, scholen en ziekenhuizen afbetaald wordt met de opbrengst van een mijnexploitatie die enkele Chinese staatsondernemingen en het Congolese staatsbedrijf Gécamines samen beheren.
De traditionele schuldeisers, ook de landen met macht in het IMF, vinden dat de Chinese infrastructuurwerken geen hulp zijn –ze worden gefinancierd tegen een commerciële rente– en eigenlijk een schuld uitmaken van 6 miljard dollar of 70 procent van het Congolese BNP. Zij willen zelf geen schulden kwijtschelden of zachte leningen toekennen als daaraan niks verandert. Toch rijst de vraag of Westerse bedrijven Congo sowieso niet meer zouden kosten dan Chinese (zie kaderstuk), zelfs als ze die zelfde werken met zachte leningen laten financieren. In die zin gaat dit driehoeksspel tussen China, Congo en het Westen niet enkel om het wel en wee der Congolezen maar ook om macht.
Hoe dan ook, de Chinezen hebben na lange onderhandelingen een aanpassing van het akkoord aanvaard. De Club van Parijs van traditionele schuldeisers –België, de VS, Frankrijk en Japan zijn Congo’s grootste schuldeisers– oordeelt wellicht in oktober of de aanpassing volstaat om over schuldverlichting te praten. Pas daarna kan het IMF zijn fiat geven voor een nieuw programma met Congo. In dat geval kan tegen het midden van 2010 10 miljard van de 13,6 miljard dollar Congolese schulden kwijtgescholden worden.

Kabila’s financiële keuken

De Congolese regering wil graag zo’n IMF-akkoord. Begin dit jaar kwam ze immers in nauwe schoenen: de uitgaven stegen sterk door de militaire operaties in Oost-Congo, terwijl de inkomsten daalden door de lagere grondstoffenprijzen als gevolg van de mondiale crisis. Drie maanden lang greep de regering naar het middel van financiering via de gelddrukpers.
‘Hoe gaat dat?’ zegt een insider. ‘De regering zegt de minister van Financiën hoeveel geld ze nodig heeft. Als die zegt dat de kas leeg is, is er veel kans dat hij mag opstappen. Dus legt de minister de vraag voor aan de gouverneur van de centrale bank. Die staat dan voor de keuze: of hij zegt dat er geen geld is, en riskeert ontslag. Of hij drukt geld bij. Het zijn methodes uit het Mobutu-tijdperk, maar dan een stuk minder erg.’ Het gevolg was dat de Congolese frank het eerste kwartaal van 2009 rake klappen kreeg.
Om erger te voorkomen is het “Westen” tussenbeide gekomen. Congolees geld bijdrukken helpt om salarissen te betalen, maar niet om in het buitenland aankopen te doen. In maart had Congo nog deviezen voor enkele dagen invoer. De Wereldbank (100 miljoen dollar), het IMF (200 miljoen dollar), de Afrikaanse ontwikkelingsbank (100 miljoen dollar) en de EU (65 miljoen dollar) legden samen bijna een half miljard dollar op tafel. China betaalde 175 miljoen dollar als overnamesom bij de mijnconventie.
Die Westerse gestes hebben ongetwijfeld de verhoudingen verbeterd, maar er is meer. Congo betaalt elk jaar 250 miljoen dollar schulden af. Die schuldenlast wordt pas verlicht als Congo opnieuw een IMF-programma krijgt. De voorwaarde daarvoor is het fiat van de Club van Parijs over de herziening van het Chinees-Congolese contract. Een IMF-programma zal wellicht leiden tot een jaarlijkse geldstroom van 250 miljoen dollar vanwege de Bretton-Woodsinstellingen en de bilaterale donoren.
Een “gepaste” herziening van het Chinacontract kan dus alles samen een verschil van een half miljard dollar maken, een kwart van de Congolese begroting. ‘Het is goed dat China er nu is. Zo kan Congo meer loskrijgen van het Westen, maar het Westen, en dus het IMF, blijft voor ons belangrijk’, verklaart een Congolese beleidsfiguur die liever anoniem blijft.