China komt mensenrechtenplan niet na

Het 67 pagina’s tellende rapport, Promises Unfulfilled: An Assessment of China’s National Human Rigths Action Plan, meldt dat de staat nog steeds illegale detentie en marteling toestaat, ondanks de belofte om de burgerlijke en politieke rechten te verruimen.

Een van de dringende kwesties die in het rapport wordt uitgelicht, is de gevangschap van invloedrijke politieke dissidenten, zoals de Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo.
 
Phelim Kine, een Azië-onderzoeker van Human Rights Watch in New York, zegt dat het actieplan er niet voor gezorgd heeft dat er werkelijk iets veranderd is op het gebied van de mensenrechten. De blijvende beperkingen in China, vooral op het gebied van vergadering en vereniging, veroorzaken volgens Kine een situatie die vergelijkbaar is met een “hogedrukketel”.

“China is een staat met een extreem gepolitiseerd rechtssysteem. Een land waar de rechtsstaat ondergeschikt is aan de belangen van de Communistische Partij”, zegt hij. “Als je kijkt naar kwesties als de doodstraf, illegale detentie en marteling van gevangenen, dan komen die praktijken vooral voor omdat de bestaande wetgeving niet goed wordt toegepast.”

Achteruitgang

China lanceerde het Nationale Actieplan voor de Mensenrechten in april 2009, met de bedoeling om economische, sociale, culturele, burgerlijke en politieke rechten te verbeteren en tegemoet te komen aan internationale mensenrechtenconventies.

Desondanks constateerde HRW in de afgelopen twee jaar op een aantal punten achteruitgang. Dat geldt onder meer voor de toegenomen controle van advocaten, restricties voor de Oeigoeren en Tibetanen (twee minderheden), een toename van het aantal gevallen van arbitraire detentie en de weigering van de overheid om statistieken over de doodstraf vrij te geven.

Het rapport wijst ook op beperkingen met betrekking tot internet en persvrijheid. Volgens Kine ligt daar een belangrijke oorzaak van veel problemen in China. “Plaatselijke kwesties, of het nu gaat om het SARS-virus, melamine in melk, vergiftigd hondenvoer of giftig speelgoed, kunnen en moeten op plaatselijk niveau openbaar gemaakt en aangepakt worden”, zegt hij.

In de praktijk wordt er, omdat er geen persvrijheid is en er geen klokkenluiders zijn, op plaatselijk niveau gezwegen. “Daardoor beïnvloeden die kwesties de export en worden het internationale kwesties.”

Minder armoede

Hoewel het rapport van HRW zich richt op de tekortkomingen in het actieplan, constateren de auteurs ook vooruitgang op het gebied van sociale en economische rechten. Het aantal Chinezen dat in absolute armoede leeft, daalde sinds 1978 met meer dan 200 miljoen.

Volgens Peter Kwong, specialist op het gebied van moderne Chinese politiek van de City University of New York, worden burgerrechten belangrijker nu de armoede afneemt. Volgens Kwong heeft dat de afgelopen tien jaar geleid tot “grote en serieuze protesten in het hele land.”

“In China zien veel mensen het belang van liberalisering in de zin van politieke vrijheid”, zegt hij. “Er wordt zeker druk gevoeld om politieke hervormingen door te voeren. Maar ik verwacht niet dat dit van de ene op de andere dag gaat. Het zal gepaard gaan veel intern debat en strijd in China.”

Hoewel het mensenrechtenplan beloofde de vrijheid van meningsuiting te verbeteren, is dat volgens Kwong in een land met één partij een contradictie. “We hebben te maken met een sterk gepolariseerde samenleving en een sterk gecentraliseerde politieke partij. Als China zich openstelt voor ontwikkeling, krijgt het te maken met allerlei botsende belangen. Enerzijds wil China de wereld laten zien dat het beter gaat op het gebied van mensenrechten, anderzijds kan het dat gewoon niet. Ze willen meer vrijheden toestaan, maar tegelijkertijd snoeren ze mensen de mond.”