China sluipt het Midden-Oosten binnen

China heeft olie nodig, en niets kan het land daarvan afhouden. Geen hoge energieprijzen, geen sancties tegen twijfelachtige zakenpartners als Birma of Soedan en zelfs de mogelijkheid van een nucleair Iran niet. Naarmate de Chinese oliehonger groeit, groeit ook de romance met olieproducerende staten in het Midden-Oosten.
Net als de VS zestig jaar gelden, wordt China er gezien als een nieuwe en commercieel verfrissende speler. China heeft bovendien weinig last van gewetensnood en, nog belangrijker, moeit zich niet in de interne aangelegenheden van de regio.
“Het grootste voordeel van China in de regio is het gebrek aan politieke bagage”, merkt Adbulaziz Sager van het Onderzoekscentrum van de Golf op.  Dat is een groot verschil met de Verenigde Staten die verstrikt zijn in een “oorlog tegen de terreur”, geen uitweg vinden in Irak en hard proberen om hun afnemende invloed te verdedigen. China lijkt dan ook een belangrijke concurrent te worden in de regio.
Maar de VS hoeven die toenemende invloed van China niet als bedreigend te zien, zegt Jon B. Alterman van het Centre for Strategic and International Studies (CSIS), een denktank in Washington. Alterman schreef met John Garver een studie over de driehoeksverhouding met als titel “The Vital Triangle: China, the United States, and the Middle East.”

“China vormt geen bedreiging”

“In de VS wordt China vaak als een bedreiging voor de eigen belangen gezien”, zei Alterman woensdag tijdens een panelgesprek. Maar die interesse van China voor het Midden-Oosten legt een kwetsbare plek in de Chinese nationale veiligheid bloot. “De Chinezen  liggen ’s nachts wakker bij de gedachte hoe afhankelijk ze zijn van het Midden-Oosten voor hun energievoorziening”, zei hij.
China haalt de helft van zijn olie uit het Midden-Oosten en ziet de politieke instabiliteit er als een grote bedreiging voor de eigen nationale veiligheid. Ook Chaz Freeman, een belangrijke Amerikaanse diplomaat en voormalig onderhandelaar tijdens het bezoek van Nixon aan China in 1972, denkt dat China niet zozeer als een concurrent gezien moet worden. “China ziet zichzelf niet als een rivaal van de Verenigde Staten”, zegt hij. “Maar ze zullen zich ook niet onder ons plaatsen of onze dominantie aanvaarden.”
Dat maakt een strategische relatie tussen de Verenigde Staten en China erg interessant. Samen zouden ze de spanningen kunnen verminderen en hun olietoevoer veilig stellen. Maar China is erg terughoudend om de rol van “verantwoordelijke belanghebbende” op zich te nemen op het internationale toneel. Het is zelfs nog voorzichtiger in de omgang met een ander thema dat de VS na aan het hart ligt: de nucleaire ambities van Iran.

Iran als splijtzwam

In hun studie schrijven Alterman en Garver dat “China Iran als een gelijkgezinde regionale macht ziet waarmee samenwerking de Chinese belangen dient en nog vele jaren zal dienen.” Iran exporteert 350.000 vaten olie per dag naar China en is daarmee de grootste leverancier na Angola en Saudi-Arabië. China’s investeert volop in de ontwikkeling van olievelden en de aanleg van pijpleidingen in Iran.
Voor Washington is precies die innige relatie tussen China en Iran het meest zorgwekkend. Peking helpt Iran bij de ontwikkeling van een nucleair programma en hield het land verschillende keren het hand boven het hoofd. “Een nucleair Iran verandert de regio volledig”, zegt de voormalige Amerikaanse onderminister voor Buitenlandse Zaken Nicholas Burns. Toen verschillende Europese landen hun handel met Iran verminderden op Amerikaanse vraag, heeft Peking de lege plaatsen ingenomen, aldus Burns.
Het lijkt er intussen op dat China de kat uit de boom blijft kijken en een openlijke confrontatie over Iran wil vermijden. “Hoe meer de Verenigde Staten naar oorlog neigen, hoe meer China zich achter Iran zal scharen”, zegt Alterman. “Maar als Iran een agressieve koers vaart, zal China dichter bij de VS aansluiten. Het is een zeer subtiele politiek.”