China steeds actiever in Centraal-Azië

Tegelijkertijd voert Beijing de controle in Xinjiang op, de opstandige provincie die grenst aan het voormalige Sovjet Centraal-Azië. In de regio worden ambitieuze ontwikkelingsprojecten opgezet waarbij etnische Han-Chinezen – de meerderheid van de bevolking – worden aangemoedigd zich er te vestigen. Inheems nationalisme onder de Oeigoerse bevolking wordt de kop ingedrukt.

Het is moeilijk te onderscheiden wat de belangrijkste drijfveer achter de zogenoemde “westerse politiek” van van China is. Analisten verschillen daarover van mening: of de poging rust te creëren in Xinjiang is bedoeld om de regio tot een veilige plek te maken van waaruit economische expansie naar Centraal-Azië mogelijk is, of het omgekeerde: Beijing versterkt de banden met Centraal-Azië om Xinjiang sterker te binden aan de rest van China.

Pijpleidingen

De meest opvallende projecten in Centraal-Azië zijn pijpleidingen, vooral de aardgasleiding vanuit Turkmenistan. China werkt ook aan verbetering van de transportnetwerken in de regio. Er worden nieuwe wegen en tunnels gebouwd, bijvoorbeeld in Tadzjikistan. Verder verstrekt China gunstige leningen aan Centraal-Aziatische landen en probeert het de educatieve en culturele banden te versterken.

Waarom China dit precies doet, blijft onduidelijk. Deels omdat Centraal-Azië weinig prioriteit heeft bij de regering in Beijing. Beleid ontstaat uit ad hoc-overeenkomsten via verschillende bedrijven en overheidsorganen, zegt Alexandros Petersen, een analist en fellow bij het Woodrow Wilson Center dat het Chinese beleid in Centraal-Azië bestudeert. “Beijing heeft geen grootste strategie voor Centraal-Azië”, zegt Petersen. “Wel vloeien er allerlei activiteiten samen, los van wat Beijing wel of niet wil. Daardoor is China toch erg belangrijk in de regio.”

Delfstoffen

Op verschillende fronten lijken Chinese banden met Centraal-Azië op die van China met Afrika en Latijns-Amerika. Er ligt een sterke nadruk op delfstoffenwinning. De strategie van Beijing in Centraal-Azië “is wellicht een afspiegeling van de bredere Chinese strategie naar de buitenwereld toe”, zegt Sean Roberts, hoogleraar aan de George Washington University en expert op het gebied van Centraal-Azië. “China richt zich vooral op de import van grondstoffen en de export van goederen.”

Centraal-Azië past daar goed in, omdat de regio rijk is aan delfstoffen en de eerste stop is op de westelijke exportroutes die China momenteel aanlegt, zegt hij.

Andere analisten zeggen dat, in het geval van Centraal-Azië, de winning van delfstoffen minder belangrijk is dan het creëren van rust in Xinjiang. “De stabiliteit van Oost-Turkestan of Xinjiang is belangrijk, zowel als het gaat om het aantrekken van investeringen als om het creëren van een veilige plek voor handel en internationale economische transacties”, zegt Kilic Kanat, politicoloog aan de University of Pennsylvania. “Stabiliteit in de regio draagt bij aan de economische plannen van China. Maar eerst moet het huis op orde worden gebracht.”

China wil met economische ontwikkeling stabiliteit creëren en separatistische bewegingen onderdrukken. Dat werkt niet zoals bedoeld, zegt Kanat, omdat de ontevredenheid van de Oeigoeren vooral ligt het gebied van politieke en culturele rechten en niet zozeer draait om economische kwesties. De economische ontwikkeling heeft de kloof tussen de Oeigoeren en de Han-Chinezen volgens hem juist vergroot.