Chinees regime doet steeds meer tegenstanders "verdwijnen"

Liao Yiwu, een voormalig politiek gevangene die vooral bekend is door zijn in 1989 geschreven gedicht ‘Slachtpartij’, vluchtte in juli via Vietnam uit China weg. Hij reisde net door de VS voor de promotie van zijn nieuwe boek God is rood, over de harde aanpak van illegale bijeenkomsten van christelijke gemeenschappen in China.

“Eerst voerden ze de controle op het internet op”, zegt Liao. “Daarna begonnen ze intellectuelen en dissidenten te bedreigen dat ze hen zouden laten verdwijnen.” En nu voegen de autoriteiten blijkbaar de daad bij het woord. Volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zijn er sinds begin dit jaar in China al minstens dertig kunstenaars, schrijvers, bloggers en mensenrechtenverdedigers opgepakt en naar detentiecentra gebracht waar ze geen contact mogen hebben met een advocaat of verwanten. Soms duurt die hechtenis maar een paar dagen, soms enkele weken of nog langer.

Geen westerse druk meer

Volgens Liao is de verzachting van de westerse standpunten over de mensenrechtensituatie in China de oorzaak van het toenemende aantal verdwijningen, samen met de economische moeilijkheden waarmee de VS en Europa kampen. “Na 1989 maakte de Chinese regering zich tenminste af en toe zorgen over de westerse druk. Maar nu hebben ze het gevoel dat het Westen economisch afhankelijk is. De westerse landen proberen zoete broodjes te bakken met China, en dus legt de regering geen terughoudendheid meer aan de dag in de aanpak van de dissidenten.”

De bekendste dissident die dit jaar van het toneel verdween was Ai Weiwei. Hij werd op 3 april gearresteerd, en dook pas op 22 juni weer op na massaal internationaal protest.

Hoeveel andersdenkenden er de voorbije maanden in Chinese cellen zijn verdwenen zonder dat hun verwanten nog contact met hen kunnen opnemen, is moeilijk uit te maken. “We weten dat als er bekende mensen op de korrel worden genomen, er nog veel meer onbekende dissidenten problemen krijgen”, zegt Phelim Kine, een onderzoekster van Human Rights Watch. Kine stelt ook dat de repressie in China de voorbije twee jaar veel erger is geworden.

Zwarte gevangenissen

In 2009 publiceerde Human Rights Watch al een rapport waarin staat dat er in China duizenden dissidenten worden vastgehouden in zogenaamde zwarte gevangenissen. Volgens de organisatie worden veel van die gevangenen psychisch en fysiek mishandeld. Etnische minderheden vormen een bijzonder mikpunt. Volgens Human Rights Watch zijn er in 2009 tientallen en misschien wel honderden Oeigoeren uit de noordwestelijke provincie Xinjiang verdwenen, in de nasleep van de bloedige rellen die daar in 2009 plaatsvonden.

China lijkt van plan de “verdwijningen” te legaliseren. Eind augustus maakte de Chinese regering ontwerpteksten voor een wetswijziging bekend die de politie de mogelijkheid zou bieden verdachten tot zes maanden lang vast te houden zonder dat ze verwanten of een advocaat kunnen contacteren. Dat zou kunnen gebeuren bij arrestanten die een gevaar inhouden voor de veiligheid van de staat of die verdacht worden van terrorisme of zware corruptie.

Critici oordelen dat er een grote kans is dat de nieuwe regeling misbruikt zal worden door de politie, die nu al vaak het recht in eigen handen neemt. Volgens Caixin, een zakenmagazine dat vaak de grenzen opzoekt wat nog kan worden gezegd in China, kunnen de nieuwe regels ertoe leiden dat het aantal geheime arrestaties nog sterk toeneemt. Vooral het “gevaar voor de veiligheid van de staat” kan ruim worden geïnterpreteerd en biedt de politie altijd wel een grond om iemand vast te houden zonder contact met de buitenwereld.