Chinese arbeidsactivisten smeden allianties in Europa

Werkdagen van twaalf uur of meer, lage lonen waarvan vaak een deel wordt ingehouden, genadeloze repressie van arbeiders die protesteren: dat is het lot van het merendeel van de 19 miljoen werknemers in de Chinese textielindustrie. Veel dringt daarover niet door naar buiten, want onafhankelijke vakbonden zijn verboden op het Chinese vasteland en de overheid houdt alle communicatiekanalen zo goed mogelijk dicht.

Op uitnodiging van de Schone Kleren Campagne reizen een aantal vakbondsmensen uit Hongkong sinds september rond door Europa. “We zijn hier om te verkennen hoe we meer steun kunnen krijgen voor onze strijd voor de rechten van Chinese arbeiders en om ideeën uit te wisselen rond acties naar aanleiding van de Olympische Spelen”, zegt Patrick Poon, de webmaster van het China Labour Bulletin (www.clb.org.hk) uit Hongkong. De op het Chinese vasteland geblokkeerde website komt op voor vrije vakbonden. Alleen in Hongkong heerst vakbondsvrijheid; in de rest van China zijn naast de gezagsgetrouwe overheidsvakbond ACFTU geen andere vakbonden toegelaten. Er zijn wel niet-gouvernementele organisaties die voorzichtig vormingsinitiatieven voor arbeiders aanbieden en relatief ongevaarlijke thema’s aanpakken als de gezondheid op het werk.

“We voelen dat er interesse is voor onze zaak”, vult Staphany Wong aan, een vakbondsactiviste uit Hongkong die ook deel uitmaakt van de groep die nu door Europa reist, “Maar veel mensen weten toch echt te weinig over de toestand in China. En stilaan moet er ook actie komen”.

Onmenselijk

De Europese Schone Kleren Campagnes moeten niet meer overtuigd worden. “In China heersen onmenselijke arbeidsvoorwaarden”, zegt Frieda De Koninck van de Belgische Schone Kleren Campagne. De organisatie hield eerder deze week in Brussel een colloquium over de Chinese kledingindustrie. “De Nederlandse FairWear Foundation (een organisatie die kledingbedrijven helpt ethisch verantwoord te produceren) voerde in 2005 audits uit in 13 Chinese textielfabrieken. De conclusie: in geen enkele van die fabrieken kregen de arbeidsters een leefbaar loon, overal werden meer overuren geklopt dan wettelijk toegelaten, acht fabrieken hielden een deel van het loon in of vroegen een grote waarborg, zes directies gaven de werkneemsters geen contract.”

Risico’s

Alléén staan de Chinese organisaties te zwak om voor verandering te zorgen. “Er is nog veel tijd nodig om Chinese werknemers bewust te maken van hun rechten en van hun macht”, zegt Vikki Chan van Labour Action China, een niet-gouvernementele organisatie die vanuit Hongkong vorming rond arbeidsrechten in de rest van China ondersteunt. “De ngo’s die in China werken, kunnen wel druk zetten op Chinese bedrijven, bijvoorbeeld rond de lage lonen of ongezonde arbeidsomstandigheden”, zegt Patrick Poon. “Maar om iets te ondernemen tegen de regering of tegen multinationals, zijn organisaties van buitenaf veel beter geplaatst.”

Voor de campagne naar aanleiding van de Olympische Spelen, die begin 2008 van start zou gaan, willen de Chinese organisaties vooral onderzoek doen, waarvan de internationale actievoerders de resultaten dan kunnen gebruiken. Ze willen de wantoestanden bij de productie van sportkledij in China in kaart brengen, en informatie verzamelen over het lot van de honderdduizenden tijdelijke bouwvakkers die meebouwen aan de stadions.

Ook die beperkte rol is niet zonder gevaar, geeft De Koninck toe. De internationale hulporganisatie Oxfam, die in 2004 samen met de Schone Kleren Campagne actie voerde in Athene rond eerlijke sportkleding, besliste om nu niet mee campagne te voeren om haar partners in China niet in gevaar te brengen. “Onze Chinese contacten tasten in het duister over hoe groot het risico eigenlijk is. Ze weten niet hoe ver ze kunnen gaan en ze weten dat de Chinese regering hun activiteiten grotendeels kan lamleggen als ze dat wil.”

De Chinese activisten willen ook op andere vlakken meer samenwerking met Europese vakbonden en actiegroepen. Ze rekenen onder meer op steun om hun werking te kunnen verstevigen, om meer druk te kunnen zetten op bedrijven, om toegang te krijgen tot de arbeiders in bedrijven en om ook rond producenten in andere Aziatische landen te kunnen werken.

CSR

De wantoestanden in de Chinese kledingindustrie zijn een probleem dat zowat iedereen in Europa aangaat. Zeker een vijfde van de kledingsstukken die in Belgische winkels worden verkocht, komt nu uit China. Dat aandeel zal de komende jaren vrijwel zeker nog stijgen. Van de badpakken, een textielartikel waarvoor de Europese Unie geen beschermende maatregelen nam, kwam volgens de Schone Kleren Campagne de voorbije zomer 70 procent uit China.

China krijgt internationaal veel tegenwind omwille van dumpingpraktijken en zware subsidies waarmee het over zijn concurrenten heen walst. De kritiek op de arbeidsvoorwaarden in China klinkt nog niet zo luid.

De Chinese activisten zijn niet zo opgezet met de nadruk die Europese ondernemers en ook de Europese Unie leggen op ‘corporate social responsibility’ (CSR) : vrijwillige initiatieven van bedrijven om sociale normen te respecteren. Respect voor de rechten van arbeiders begint met een goed contract en stevige wetten, vinden ze. In Europa is vooral de distributiesector, die steeds meer goedkope kledij en andere goederen uit China invoert, een pleitbezorger van de CSR-aanpak. De Europese vakbonden oordelen net als de Chinese activisten dat goede wetten en strafmaatregelen tegen “sociale dumping” op de eerste plaats moeten komen.

Die wetten moeten dan ook worden nageleefd - het grote probleem in China. “China heeft een goede arbeidswetgeving”, zegt Patrick Poon “de wetgever heeft bijvoorbeeld een minimumsalaris en een maximaal aantal overuren vastgelegd”. “Maar ondernemers en lokale bestuurders passen de wet niet toe. Ze hebben alleen oog voor de bedrijfsresultaten.” Volgens Poon kan buitenlandse druk de regering in Peking ook helpen meer in te gaan tegen dergelijke corrupte besturen.