Chinese arbeidsactivisten willen ‘wereld zonder sweatshops’

Naar aanleiding van de documentaire China Blue van de Israëlische filmmaker Micha Peled over de beroerde werkomstandigheden in een Chinese spijkerbroekenfabriek, reizen de twee Chinese arbeidsrechtenactivisten door Europa. Op uitnodiging van de Nederlandse Schone Kleren Kampagne (SKK), een organisatie die zich inzet voor betere arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie, is het tweetal nu in Nederland om consumenten, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven te wijzen op het “grimmige en gewetenloze bedrijfsklimaat” in China.

Jasmine

Jasmine, de 16-jarige hoofdrolspeelster van China Blue, knipt zeven dagen per week voor vijf eurocent per uur loshangende draadjes van spijkerbroeken. In heel China zijn er zo’n 130 miljoen kansloze boerenkinderen voor wie een dergelijke baan de enige weg naar welvaart leek. Vooral vrouwen in de leeftijd van zestien tot 22 jaar trekken naar de steden in de hoop met een fabrieksbaantje aan de plattelandsarmoede of een gearrangeerd huwelijk te ontsnappen. Maar velen komen terecht in donkere, afgesloten fabrieken, en vinden nooit een leefbaar loon, waardigheid, respect en een veilige werkplek.

De arbeidsnormen die werden vastgelegd door de Internationale Arbeidsorganisatie zijn in de meeste Chinese bedrijven ver te zoeken, weet Chan. Voor het activistennetwerk SACOM (Students and Scholars against Corporate Misbehavior) verricht de sociologe onderzoek naar de arbeidsomstandigheden binnen multinationals als Disney en Walmart. “De werkneemsters slapen veel te weinig, ademen stof en slechte lucht in en kunnen niet vaak genoeg het toilet bezoeken – zo is het erg moeilijk om gezond te blijven. Hoofd- en rugpijn, een ontregelde menstruatie en flauwvallen zijn veelgehoorde klachten. Sociale zekerheid en betaald ziekteverlof of zwangerschap blijven stille wensen.”

Zwijgen is goud

“In sweatshops is spreken geen zilver, maar zwijgen vaak wél goud waard”, zegt Chan. Discriminatie, dwang- of kinderarbeid aan de kaak stellen is vrijwel ondenkbaar. Ook het recht op de organisatie in vakbonden, arbeidszekerheid en collectieve arbeidsonderhandelingen is vooralsnog een illusie.

Volgens de Chinese arbeidswetten mogen fabrieksarbeiders normaal maar vijf dagen en niet meer dan veertig uur per week werken, maar doorgaans komt een gemiddelde werkdag neer op twaalf tot veertien uur. Overwerk weigeren mag niet, hoewel extra uren meestal niet in rekening gebracht kunnen worden. Buitenlands bezoek wordt verplicht voorgelogen over de gangbare werktijden. Ze komen meestal niet te weten dat werknemers net voor een levering soms zo’n dertig uur achter elkaar door moeten werken. “Niet voor niets gaan vrouwen bewust dagdromen en gebruiken de werkneemsters de standaarduitdrukking dat hun hoofd zwaar en hun voeten licht aanvoelen. Yasmine zet van vermoeidheid zelfs wasknijpers op haar ogen om ze open te kunnen houden.”

Bewustmaking

Dichtvallende ogen, de wens om te slapen. “Terwijl deze tieners juist met grote ogen de wereld willen verkennen. Ze willen weten hoe computers werken, ze willen gewoon lol maken, dansen en verliefd zijn. Deze vrouwen hebben moderne dromen” aldus Chan die sinds 1996 ook werkzaam is bij het Chinese Working Women Network (CWWN), een feministische arbeidsrechtenorganisatie.

“Ze willen goedkope t-shirts, broeken en voedsel. De werknemers vragen om niet meer uitgebuit te worden, maar tegelijkertijd willen ze bij McDonalds lunchen. We kunnen het hen niet kwalijk nemen, we moeten mensen informeren en hen bewust maken” denkt Choi, die al meer dan tien jaar actief is op het gebied van armoedebestrijding en arbeidsrechten. Ze organiseert arbeiders en zet zelfhulpgroepen op.

De laatste vier jaar hield Choi zich in de vrijhandelszone Shenzhen bezig met de problemen van migranten. “We moeten mensen opleiden zodat er leiders opstaan en het woord durven te nemen. Eerst was er slechts hulpeloosheid, maar je ziet het besef groeien bij arbeiders. Ze hebben inmiddels de capaciteit, de kracht en de boosheid. Een boosheid die zich door de jaren heen heeft opgestapeld.”

Verantwoordelijkheid opnemen

“Het is goed dat China eindelijk zijn deuren opent, maar we willen wel een wereld zonder sweatshops. Zowel consumenten als zakenmensen zouden moeten leren luisteren naar de werknemers” concludeert Choi. “Gisteren hoorde ik na de film een vrouw zeggen ‘als wij een dollar meer voor een broek betalen, dan verdubbelt het loon van Jasmine’. Maar het extra geld kan even goed in de broekzakken van corrupte fabrieksbazen, politici of zakenlieden belanden.”

“Vooral de buitenlandse bedrijven boeken winst onder slechte omstandigheden. China trekt ze aan. Zakenmensen moeten hun verantwoordelijkheid opnemen. Ze moeten de internationale verdragen respecteren, want zij zijn uiteindelijk aansprakelijk voor de arbeidsomstandigheden. Te vaak weigeren ze om de namen van toeleveranciers te leveren. Een bedrijf als Disney is na de vier overlegrondes van vorig jaar nog steeds niet bereid dat te doen. Toch worden de Disney-kinderboeken hier gemaakt met het bloed, het zweet en de tranen van jonge werknemers. Ook grote bedrijven als Dell, HP, IBM en APPLE zouden zich aan de bestaande gedragscodes moeten houden.”