Congo en Rwanda ruilen leraars en studenten

Violette Uwamahoro zit in haar tweede jaar management aan het Institut supérieur de gestion des affaires (Unic/Isgea) in Bukavu. “Ik ben Rwandese, maar ik woon in Muhungu-La Voix, een wijk van Bukavu”, zegt ze. Ze is er niet alleen. Sinds 2005 schrijven zich steeds meer Rwandezen uit het nabijgelegen Cyangugu in aan de hogescholen en in het secundair onderwijs in Bukavu. In dat jaar begonnen Congo en Rwanda hun betrekkingen te normaliseren na tien jaar van gewapende conflicten in de regio die de twee landen tegen elkaar opzetten. Veel van die nieuwe studenten steken elke dag de grens over.

“Van 1996 tot 2005 werden de Rwandezen bekeken als indringers”, zegt Anselme Hamissi, een mensenrechtenactivist uit Bukavu. “Maar in de les werken we nu goed samen”, reageert Brigitte Zawadi, een andere studente aan Unic/Isgea. “Zij zijn beter in wiskunde, wij helpen hen in vakken die wij goed onder de knie hebben.”

In sommige richtingen zijn de Rwandese studenten al behoorlijk talrijk. “31 procent van onze studenten komt uit Rwanda,” zegt Michaël Mbonekube Wa Ngahule, de directeur van het Centrum ter Bevordering van Levenslang Leren van het Isgea. “Vrouwen maken de meerderheid uit.” Nogal wat studenten werken in Rwanda als ambtenaar en kiezen daarom voor avondonderwijs.

Buitenlanders betalen het dubbele van wat hun Congolese medeleerlingen moeten bijdragen, maar voor de Rwandezen is dat nog altijd een koopje. Het jaarlijkse inschrijvingsgeld aan de Universiteit van Bukavu bedraagt 220 euro; aan de Universiteit van Butare in Rwanda moeten studenten 520 euro ophoesten. Studenten uit de grensregio kunnen bovendien perfect elke dag naar Bukavu pendelen, terwijl ze in Butare een onderkomen zouden moeten huren.

Vlot grensverkeer

Grenzen kunnen een nachtmerrie zijn in Afrika, maar de studenten uit Kamembe, de Rwandese stad die vlakbij Bukavu ligt, ondervinden nauwelijks last. “Een schooluniform en je scholierenkaart zijn voldoende om vlot te worden doorgelaten”, zegt Léonille, een scholier uit Kamembe. “Ik ben nog nooit lang opgehouden”. Studenten hebben naast hun inschrijvingsbewijs ook een Rwandese identiteitskaart of een speciale grenspas nodig.

Voor Rwandese studenten blijkt een diploma uit Congo geen nadeel. “De autoriteiten in Cyangugu hebben er respect voor – ze kennen het niveau van het onderwijs omdat ze vaak zelf nog in Bukavu hebben gestudeerd.”

De Congolese onderwijsinstellingen doen voordeel bij de toestroom van Rwandese studenten. De staat betaalt de leerkrachten er nauwelijks, zodat de instellingen blij zijn met elke bijkomende student die bijdragen betaalt.

Rwanda

Intussen steken elke dag ook Congolezen de grens in de andere richting over om in Rwanda  te gaan lesgeven. Veel Congolese leerkrachten zijn zelfs voorgoed verhuisd. De meesten komen uit de grensprovincies Noord- en Zuid-Kivu, maar er geven ook leerkrachten uit Bas-Congo les in Rwanda. “Je kan er zeker zijn dat je loon wordt uitbetaald, en het ligt ook hoger dan in Congo”, zegt Joseph Sanvura, die al zeven jaar Frans geeft in Rwanda. Ook de veiligheid in Rwanda spreekt de grensarbeiders aan.

In Huye, een district in het zuiden van Rwanda, werken er in elke school wel een viertal Congolese leerkrachten. Ze staan er goed aangeschreven bij leerlingen en directie. Rwanda heeft een tekort aan leerkrachten omdat pas afgestudeerde lesgevers naar beter betalende privébedrijven en hulporganisaties trekken. “Congolese leraars blijven meer bij hun leest”, zegt een directeur uit Huye. “Het enige probleem is dat ze vaak lesopdrachten in te veel scholen aannemen.”

InfoSud/vertaling: IPS