'Congolezen kijken niet meer op van verkrachting'

Hoe verklaar je dat een man na een verkrachting met zijn geweer afvuurt in de vagina van de vrouw? Hoe noem je het als ze mensen vermoorden die verkrachtingen proberen te voorkomen, dat ze baby’s vermoorden, dat ze losgeld vragen voor vrouwen die ze voor verkrachting meenemen naar de bossen?, vraag Cikuru geëmotioneerd aan het einde van een lang gesprek in een zaaltje aan het Brusselse Vossenplein.

Dat is geen verkrachting om seks. Dat is om de mensen kapot te maken. Niet minder dan dat. De Congolese overheid, de MONUC en de internationale gemeenschap hebben toegelaten dat de situatie na de oorlog op sommige plaatsen verslechterde in plaats van verbeterde.

Belgische resolutie

Mevrouw Cikuru is in België om samen met haar landgenote Georgette Biébié, de nationaal voorzitster van Caucus des femmes congolaise in Kinshasa, kracht te zetten bij de resolutie die de Belgische Kamer vandaag stemt. De resolutie roept de hele Belgische regering op meer te doen en internationaal bijkomende steun te zoeken voor de Congolese vrouwen.

De resolutie werd al unaniem goedgekeurd in de Commissie Buitenlandse Zaken. Ze is ook getimed in de aanloop naar het referendum over de nieuwe grondwet in Congo op 18 december. Het grondwetontwerp bevat artikels over seksueel geweld en de positie van de vrouw en schept dus mogelijkheden.

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking trok acht miljoen euro uit voor een vierjarig project tegen seksueel geweld. Het ging dit jaar van start en wordt gecoördineerd door de Verenigde Naties. Dat is prachtig. Maar wij vrezen dat het project geen slaagkansen heeft zonder een ruimer kader. Daar dient deze resolutie voor. Het Belgisch project loopt in drie en mogelijk vijf provincies, maar bijvoorbeeld het falend juridisch systeem om de daders te bestraffen moet je nationaal aanpakken, zegt Lut Joris van Sensoa, het Vlaams centrum voor seksuele gezondheid. Zij werkte samen met Magda De Meyer (sp.a), Karine Lalieux (PS) en andere kamerleden die de resolutie indienden.

Verkrachting als norm

Ondanks het officiële einde van de oorlog in Congo, duurt het geweld tegen vrouwen nog steeds voort, met name in het oosten van het land, en dreigt het zelfs de norm te worden. Dat blijkt uit rapporten van onder meer Human Rights Watch en het Internationaal Centrum voor Reproductieve Gezondheid van de Universiteit Gent.

Cikuru staaft de bevindingen in die rapporten met eigen cijfers: in november alleen al, ontving haar Service d’Ecoute in Bukavu 111 verkrachte vrouwen die voor het eerst kwamen. Zestig procent daarvan was dit jaar verkracht. En wij zien maar het topje van de ijsberg. Het gaat enkel om die vrouwen die de kracht en de moed hebben om vanuit de dorpen tot bij ons in de stad te komen. Het taboe op het platteland is enorm.

De vrouwen zoeken in de eerste plaats medische hulp, zegt Cikuru. Wij proberen hen daarnaast te helpen zichzelf opnieuw als mens te zien. De vrouw redeneert meestal dat omdat haar iets slechts is overkomen, ze zelf slecht is. We peilen naar iets in haar ervaring dat haar van het tegendeel overtuigt. Bijvoorbeeld hoe ze zich heeft verzet bij de verkrachting, hoe ze zelf ontsnapt is. Daarnaast helpen we haar ook weer op eigen benen te staan - bijvoorbeeld met een klein startkapitaal om een eigen winkeltje te beginnen.

Straffeloosheid

De meeste daders worden nooit gestraft. Cikuru: Dat maakt het voor de vrouwen extra moeilijk. Wij zeggen hen dat wat ze hebben meegemaakt een misdaad is, maar de vrouwen zien dat de daders niet worden vervolgd. Het maakt onze boodschap tegenstrijdig. Bijna alle vrouwen zeggen ons dat ze bereid zijn te getuigen als er echt vrede zou komen. Maar nu zijn ze te bang - in sommige gevallen lopen de verkrachters nog rond in hun dorp.

Dat het lang niet alleen de Rwandese milities zijn die verkrachten, maar ook Congolese militairen en zelfs Congolese burgers, vinden wij extra verontrustend, zegt Joris. Het is geen puur oorlogsprobleem meer, het dreigt een probleem van de maatschappij op zich te worden. Geweld op vrouwen is bijna de norm. De mensen kijken niet meer op van een verkrachting. (ADR/MM)