Crisis in de Vlaamse dagbladpers

De op handen zijnde ontslagronde bij Vlaamse kranten is niet zomaar een gevolg van de kredietcrisis. Het is een bewuste keuze voor een bepaald economisch model, waar ook uitgever Christian van Thillo van De Persgroep zijn heil in lijkt te zoeken.
De werknemers van de Volkskrant willen zich op dit moment niet neerleggen bij een overname door de Belgische Persgroep, zo stond afgelopen weekend op hun eigen voorpagina te lezen. Snel nadat Persgroep-CEO Christian van Thillo, de naar verluidt charmante macho en vakman met inkt in zijn aderen, als reddende engel een rondje Nederlandse redacties maakte, begint de strijdbaarheid op te borrelen. De Journalist publiceerde in 2004 (nr. 5, 12.03.04) een portret van Van Thillo onder de profetische titel: ‘Nederland weze gewaarschuwd, de Belgen komen!’
De enige die destijds al openlijk kritisch durfde zijn over Van Thillo was Guido Van Liefferinge, voormalig topman van de door De Persgroep overgenomen tijdschriftengroep Sparta. In 2000 zei hij dat ‘de mediaconcentraties en alle kruisparticipaties in een klein land als Vlaanderen een niveau hebben bereikt dat niet langer democratisch te verantwoorden is’. Volgens Van Liefferinge ‘offeren uitgevers en journalisten journalistieke basisregels en principes op het altaar van het zachte geld en snelle carrières’.
Voor wat advies moeten de Nederlandse journalisten eens bellen met collegae van De Morgen. ‘We leven eigenlijk al vele weken op voet van oorlog met onze hoofdredactie’, aldus een journalist van de krant. De hoofdredactie is in dit geval vooral Klaus van Isacker, meer een manager en zetbaas van Van Thillo. Van Isacker vertelde eind 2008, samen met diens concurrent Peter Vandermeersch van De Standaard, met droge ogen in het VRT-programma Terzake dat ondanks deze pijnlijke ingreep ‘de kwaliteit gegarandeerd zal blijven’.
In barre tijden geven de nieuwsmanagers een motiverende boodschap aan hun redacties: ze ontslaan een vierde tot bijna een derde van hun werknemers, maar dat maakt voor de kwaliteit eigenlijk weinig uit. Van Thillo ontslaat 26 van de 97 jobs bij De Morgen. Bij Corelio – uitgever van onder meer De Standaard en het Nieuwsblad – verdwijnen 60 banen.
‘Sinds hoofdredacteuren ook marketeers geworden zijn, verkondigen zij blijkbaar niet langer de stem van hun redacties’, schreef Karl Van den Broeck, oud-journalist van De Morgen en thans zelf hoofdredacteur van het weekblad Knack.
Mark Deuze, hoogleraar journalistiek aan de universiteit van Leiden, schreef begin december in NRC Handelsblad dat ‘werkgevers, eigenaren en directies in toenemende mate de handen aftrekken van de beroepsgroep’. En hoe mooi de zegeningen van de nieuwe digitale cultuur ook moge zijn, Deuze schreef dat ‘een journalistiek zonder journalisten de nagel aan de doodskist van de democratie betekent’.
Hoe dan ook, in Vlaanderen wordt het straks nog harder werken voor de uitverkorenen. Deze week bleek uit een in Brussel gepresenteerde wetenschappelijke studie dat bijna één op drie journalisten een verhoogd risico op burnout loopt. Droogweg merken de auteurs op dat ‘problemen met burnout gevolgen hebben voor de kwaliteit van het journalistieke werk én voor de waakhondfunctie van de pers.’
Er staat veel op het spel, beseffen de betreffende redacties. In een gezamenlijk opiniestuk schreven enkele journalisten van de bedreigde redacties een open brief aan Vlaams minister-president Kris Peeters, die op 19 maart een staten-generaal voor de media organiseert: ‘Het is ondertussen een mantra geworden: de kredietcrisis, die is omgeslagen in een economische crisis, verplicht iedereen ertoe om wat zuiniger te gaan leven. Als journalisten die dag in dag uit over de veelsoortige gevolgen van die crisis schrijven, zijn wij daar niet blind voor. Maar het heeft er alle schijn van dat de recessie minstens voor een deel een voorwendsel is om op ondoordachte manier aan cost-cutting en winstmaximalisatie te doen.’
Ides Debruyne, directeur van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere – lees kritische en diepgravende – journalistiek is formeel: ‘In Vlaanderen bestaan geen kwaliteitsmedia meer. Over belangrijke politieke niveaus (de EU om er één te noemen) wordt niet bericht. Markteconomische factoren bepalen steeds meer wat nieuws is en wat niet. Ik vermoed dat uitgevers het idee dat media een belangrijk instrument zijn voor de democratie, definitief hebben laten varen.’
Journalisten voelen het op meerdere redacties: steeds meer trivia, schandaaltjes entertainment, non-nieuws ten koste van eigen onderzoeksjournalistiek, analyses over (buitenlandse) politieke ontwikkelingen, of serieuze controle van lokale en Europese machtscentra.
Nieuwsmanagers bepalen wat ‘de mensen’ nog willen ‘lezen’. ‘Directe bemoeienis met de inhoud is er niet, die is veel subtieler’, aldus een betrokkene, ‘Bijvoorbeeld via de keuze van onderwerpen. Men wil dat De Morgen ‘neutraler’ wordt. Jaak Smeets, directeur-uitgever van De Persgroep riep ooit uit “is het nu es gedaan met die berichtgeving over die allochtonen!’’’
Auteur David Van Reybrouck schreef het onlangs zo: ‘Vooruit dan maar: ik ben het zo godvergeten beu stilaan. De gestage neergang van de kwaliteitsjournalistiek in Vlaanderen is de afgelopen weken in een stroomversnelling terechtgekomen.’ “We kunnen nu eenmaal niet anders”, hoor ik de persbonzen al zeggen, “maar die lichtere journalistiek doet geen afbreuk aan de rest van onze berichtgeving”. Dat is slechts ten dele waar. Uiteraard lees ik nog steeds schitterende stukken in onze kranten en op onze websites, maar de karrenvracht aan nevennieuws begint stilaan verstikkend te werken. Ik word zo moe van die hysterie, die cultuur van choquerende schandalen en aangeboden excuses. Al die aandacht voor stormen in glaasjes water. Ik kan het niet meer horen. Ik wil het niet meer horen.’

Taartmodel


Ides Debruyne, directeur van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek, wijst op het model zoals door Nick Davies beschreven in Flat Earth News, dat door mediabonzen als Van Thillo enthousiast wordt omarmd: ‘Persagentschappen leveren het goedkoopste nieuws. Daarom willen uitgevers die lowbudget informatiepoorten steeds meer gebruiken. Zo gaan de media meer en meer op elkaar lijken. Om kranten dan toch een eigen gezicht te geven, wordt ruimte voorzien voor opiniestukken die specialisten en andere opiniemakers gratis aanleveren.’
De redactie van De Morgen bood de directie onlangs een alternatief plan aan: bezuinigen op posten als marketing, minder pagina’s en vol inzetten op kwaliteitsjournalistiek.
Er is een markt voor kwaliteitsproducten zeggen andere marketeers. In volle crisis groeit in Vlaanderen de markt van fair trade en slow food producten. De Morgen kost een schamele euro, veel mensen zijn bereid iets meer te betalen voor een waakhond mét tanden. Niet voor een met een kunstgebit. Binnen twee weken volgt het antwoord, maar bij De Morgen maken ze zich weinig illusies. Want volgens de redactie is Van Thillo helemaal niet geïnteresseerd in kwaliteitskranten: ‘Hij zegt openlijk dat hij niet de redder van de vierde macht wil zijn. Een krant moet winst maken, punt.’
De Morgen draaide in 2007 een half miljoen verlies en dus moet de synergie van het taartmodel verder ingezet worden: sportnieuws komt al van Het Laatste Nieuws, het economische van De Tijd.
Debruyne: ‘Het model-Van Thillo leidt tot banenverlies en dus kwaliteitsverlies. De daling van kwaliteitsvolle bijdragen gaat gepaard met een daling van het vertrouwen in de media én in de journalisten. Tal van studies tonen dat aan.’
Stijn Meuris, de journalist die een week geleden een debat op het benefiet ‘Red De Morgen’ modereerde, is tevens zanger bij de groep Monza. Op de CD ‘Grand’ zingt hij in het nummer Rijkdom: ‘Ja de rijkdom. Houdt het rijk dom. Ik kom van langsom meer. Tot die slotsom.’
Dit opiniestuk werd eerder gepubliceerd in het Nederlandse vakblad  ‘De Journalist’.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.