"Crisis overtuigt Catalanen van onafhankelijkheid"

De regio in het noordoosten van Spanje is van groot economisch belang voor het land maar heeft tegelijk een eigen nationaliteitsgevoel, een eigen cultuur en taal.

“De crisis heeft het ongenoegen nog doen toenemen”, zegt de Catalaanse filosoof en politiek analist Josep Ramoneda. “Het idee dat het zonder Spanje beter zou gaan, wint terrein.”

In januari nam het Catalaanse parlement een soevereiniteitsverklaring aan, onder impuls van Artur Mas, minister-president van de Generalitat, de Catalaanse regering. De verklaring opent de deur naar een referendum over onafhankelijkheid. Een datum daarvoor staat nog niet vast.

Een recente peiling door het Catalaanse nieuwsagentschap ACN geeft aan dat 54,7 procent van de Catalanen voor onafhankelijkheid zou stemmen.

27 procent werkloos

De centrale regering in Madrid, onder leiding van Mariano Rajoy, vecht de Catalaanse verklaring aan via het Grondwettelijk Hof. Dat doet de komende maanden een uitspraak.

“Veel burgers willen zich uitspreken voor onafhankelijkheid, maar de motieven lopen uiteen”, zegt Ramoneda. “Er zijn er die onafhankelijkheid willen vanuit economische overwegingen, uit overtuiging, wegens de crisis, of omdat het in is.”

Volgens de laatste officiële cijfers zal de werkloosheid in Spanje dit jaar oplopen tot 27 miljoen, wat gelijkstaat met 6,5 miljoen werklozen. In 2012 vonden meer dan honderdduizend huisuitzettingen plaats als gevolg van niet betaalde hypotheken. De impact was nooit eerder vertoond, heel wat mensen pleegden zelfmoord.

Corruptie

Tegelijk lopen er meer dan driehonderd corruptieonderzoeken tegen functionarissen en andere publieke personen, onder hen de schoonzoon van koning Juan Carlos, Iñaki Urdangarin.

“Catalonië voelt zich budgettair slecht behandeld: het draagt 8 procent tot het jaarlijkse bruto binnenlands product bij. Men heeft het hier over budgettaire plundering”, zegt analist Ferrán Requejo, docent politieke wetenschappen aan de Universiteit Pompeu Fabra in Barcelona.

Lydia Gilaberte, directeur van een spaarbankfiliaal in Barcelona, is een van de Catalanen die in onafhankelijkheid een mogelijkheid ziet om de economische situatie in de regio te verbeteren. “Ik heb verschillende economische studies gelezen en die tonen dat onze situatie beter is dan van Spanje. Er zijn heel wat inkomsten die we beter zouden kunnen beheren.”

Russische interesse

Maar anderzijds is het “beter met Spanje voort te gaan dan in handen van andere economische machten te vallen”, zegt Gilaberte. Ze verwijst daarmee naar de groeiende interesse van Rusland voor Catalonië. Mas heeft al meerdere economische missies naar Rusland achter de rug. En Moskou heeft veel invloed in het naburige eiland Cyprus, dat aan de financiële afgrond staat.

“Een Russische klant in het filiaal zei me dat veel Russen geïnteresseerd zouden zijn in de onafhankelijkheid van Catalonië en die zouden willen financieren, op voorwaarde dat ze hun eigen economische belangen hier kunnen verstevigen. Ze willen een enclave in het Middellandse Zeegebied.”

Dialoog met Madrid

Barcelona en Madrid blijven ondertussen tot elkaar veroordeeld. Ondanks de controverse rond het referendum heeft de Catalaanse regering de dialoog heropend. Volgens Josep Antoni Durán i Lleida, secretaris-generaal van de regerende partij Convergència i Unió (CiU) is die dialoog “niet onverzoenbaar met het engagement om een raadpleging te houden.”

Sinds de historische manifestatie van 11 september 2012, de Catalaanse feestdag, toen 1,5 miljoen Catalanen op straat kwamen om onafhankelijkheid te eisen, heeft het idee zich nog steviger geworteld. “Mas heeft zich aan het hoofd van een burgerbeweging gezet die de laatste twee jaar almaar krachtiger geworden is”, zegt Requejo.

Volgens hem is de beweging vooral beginnen groeien toen het Grondwettelijk Hof in 2010 veertien artikels van het Statuut van Catalonië ongrondwettelijk noemde. Het statuut, dat sinds 2006 van kracht was, gebruikte de term “natie”, en volgens het Hof kon dat niet, waarmee werd aangegeven dat de Spaanse staat unitair is.

Catalaanse taal

Wat volgens filosoof Ramoneda meespeelt in deze beweging, is dat de nieuwe generaties zijn opgevoed met de Catalaanse taal en cultuur.

Maar heel dat Catalaanse onderwijs is nu in gevaar door een nieuwe onderwijswet in Madrid, zegt psychologe en onderwijzeres Lluisa Rancé. Het wetsvoorstel zegt dat ouders de schooltaal van hun kinderen zelf mogen kiezen. Vandaag is het Catalaans de schooltaal.

De onafhankelijkheidsidee wordt mee gevoed door de Catalaanse Nationale Vergadering (ANC), die meetings organiseert en ook achter het succes van de manifestatie van 11 september vorig jaar zat. “De economische crisis heeft de Catalanen overtuigd van de noodzaak van onafhankelijkheid”, zegt ANC-voorzitter Carme Forcadell, ambtenaar op het Catalaanse ministerie van Onderwijs. “We willen geen deel uitmaken van een staat die ons plundert, we willen een eigen belastingdienst, en we blijven daar internationale steun voor zoeken.”

Dit jaar op 11 september wil het ANC de grootste menselijke ketting ooit vormen.