Cubanen bezorgd over hervormingen

Het zesde congres van de Communistische Partij van Cuba (PCC) wordt al uitgesteld sinds 2002. Het vorige dateert van 1996. Het is het eerste sinds Raúl Castro in 2008 tot president benoemd werd. Vorig najaar kondigde hij aanzienlijke hervormingen aan, met onder meer een versterking van het vrij ondernemerschap.

Volgens Marino Murillo Jorge, ondervoorzitter van de ministerraad, hebben de voorbije maanden meer dan zeven miljoen mensen deelgenomen aan de bijeenkomsten waartoe de partij had opgeroepen. Er werd gediscussieerd over de nieuwe richtlijnen voor “de Economische en Sociale Politiek van de Partij en de Revolutie”, een 32 pagina’s tellend plan over de economische en structurele hervormingen die zowel overheid als experts noodzakelijk achten om het socialistische model te laten overleven.

De officiële krant Granma zegt dat 619.387 voorstellen zijn binnengekomen over het plan: “schrappingen, toevoegingen, aanpassingen, twijfels en bezorgdheden.” Diverse bronnen verzekeren dat de voorstellen vooral bezorgdheid over de economie laten zien, onder meer over de geleidelijke verdwijning van de rantsoenering en subsidiëring van voedingsproducten, en over de uitbreiding van het vrij ondernemerschap, die massale ontslagen in het ambtenarenapparaat impliceert.

Het Cubaanse model wordt vandaag gekenmerkt door een sterk gecentraliseerde staat. Bij de belangrijkste thema’s op het congres ziet politicoloog Rafael Hernández dan ook “de decentralisatie, de legitimatie van de niet-overheidssector, en de netto reductie van het staatsapparaat.”

Aartsbisdom Havana

Parallel met de officiële consultatie is een officieus debat aan de gang, vooral via het internet. Verscheidene vertegenwoordigers van de burgersamenleving hebben hun voorstellen gelanceerd via blogs, sociale netwerksites en vooral via e-mail. Burgerinitiatieven zoals de Cofradía de la Negritud en het Red Protagónica Observatorio Crítico zeggen dat elk project in Cuba rekening moet houden met de diversiteit, met de genderverschillen, met de uitdagingen van de klimaatwijziging en met de vrije toegang tot informatie.

Het katholieke digitale tijdschrift Espacio Laical, van het aartsbisdom Havana, stelt dat Cuba “de laatste tijd een groeiend proces van diversificatie van sociale identiteiten heeft meegemaakt” en dat dit voorstellen oplevert die in uiteenlopende richtingen gaan maar ook raakpunten bevatten die “de dialoog en consensus mogelijk zouden kunnen maken.” Raakpunten zijn “het verlangen naar een verantwoordelijke vrijheid, het genieten van alle rechten, zowel individuele als sociale rechten, de verdediging van de soevereiniteit, de ontwikkeling van het economische initiatief en het uitwerken van een politiek model dat in staat is de quota voor burgerparticipatie op te voeren.”

Voor Rafael Hernández “laat dit democratisch debat buiten de rangen van de PCC zien dat de wens bestaat om een consensus te creëren rond het nieuwe model.”
“We hebben zeer weinig ervaring met echte, grondige discussies”, zegt essayist Fernando Martínez Heredia. Toch is hij hoopvol gestemd, vooral sinds president Raúl Castro eind 2010 “onverbloemd op de noodzaak van een discussie van zeer verschillende criteria wees en ook op de kwestie dat wie verantwoordelijkheid draagt zijn verplichtingen moet nakomen.”

Dochter van Raúl Castro

“Ook al ligt de nadruk van de transformaties op dit moment op het economische, men kan dat niet los zien van de sociale en politieke processen die daarmee samengaan en daaruit voortkomen”, zegt sociologe María Isabel Domínguez, directeur van het Centrum voor Psychologische en Sociologisch Onderzoek, een overheidsinstelling.

Voor de sociologe moeten de economische richtlijnen vergezeld gaan van een analyse van de nodige “juridische veranderingen” en van “de sociale en politieke impact.” Bekijkt men de zaken niet integraal, dan zou dat een obstakel kunnen zijn voor de uitvoering van sommige richtlijnen.

“Het enige wat democratie garandeert in een samenleving is de participatie van de bevolking, en dat men hieraan voldoende belang hecht, stemt mij zeer hoopvol om naar een socialisme te gaan dat dichter ligt bij wat ik in gedachten heb”, zegt Mariela Castro Espín, directeur van Nationaal Centrum voor Seksuele Educatie, een overheidsinstelling.

Mariela Castro Espín is de dochter van Raúl Castro en de ondertussen overleden vrouwenrechtenactiviste Vilma Espín. “Het is zeer complex om de economie te hertekenen in tijden van crisis en tegelijk de subsidiemechanismen te handhaven die men niet meteen kan afschaffen omdat anders de bevolking niet beschermd is.”

Lees ook: Cuba schrapt in voedselsubsidies en overheidsbanen.