Cubanen moeten leven met waterschaarste

Danny Dip Leyva uit Santiago de Cuba gebruikt na vernieuwing van het waterleidingsysteem haar douche weer, nadat ze tientallen jaren lang met de hand water naar haar huis moest dragen. Maar in Aurora, een buurt in de buitenwijken van Havana, wacht Manuel Roque nog steeds op een geregelde aanvoer van leidingwater.

Havana en Santiago de Cuba, de grootste en op een na grootste stad van Cuba, liggen 900 kilometer van elkaar verwijderd. Allebei zijn ze erg afhankelijk van regenwater, wat ze kwetsbaar maakt voor de effecten van de klimaatverandering. Beide steden geven ook goed de omvang van de waterproblematiek weer en de pogingen van de overheid om het probleem op te lossen.

Experts merken op dat de ergste natuurrampen in Cuba verband houden met hydrometeorologische gebeurtenissen, inclusief droogten en orkanen, die verergerd worden door de klimaatverandering.

Waterreservoirs

De ergste droogte van de afgelopen jaren, in 2004 en 2005, begon in het oosten van Cuba maar raakte uiteindelijk het hele land. De droogte veroorzaakte voor 2,3 miljard euro schade. In Cuba loopt het droge seizoen van november tot april. Tachtig procent van de jaarlijkse neerslag valt tussen mei en oktober. In februari 2012 bevatten de 240 waterreservoirs in Cuba 56,6 procent van hun capaciteit.

 De situatie is echter niet zo kritiek als in 2005, toen 82 reservoirs voor minder dan 50 procent gevuld waren, 39 reservoirs voor minder dan 25 procent en 10 procent droog stond. Havana, waar de reservoirs maar voor 19 procent gevuld waren, was een van de steden waar de watertekorten het ernstigst waren.

Cuba heeft geen grote zoetwaterbronnen. Neerslag is daarom de belangrijkste bron van water. De reservoirs zijn onderdeel van een strategie die de regering al sinds de jaren zestig volgt om voldoende water te hebben in het droge seizoen.

Nieuw distributienetwerk

Volgens het Nationale Instituut voor Waterbronnen (INRH) heeft Cuba naast de waterreservoirs 3 miljard kubieke meter grondwaterreserves. In de afgelopen jaren heeft de Cubaanse regering een plan om de watertekorten aan te pakken door water uit de regenachtige bergregio’s te transporteren naar drogere gebieden, weer uit de kast gehaald. In de jaren negentig kwamen die plannen stil te liggen door een economische crisis.

Het is de bedoeling reservoirs, kanalen, pijpleidingen en bergtunnels aan te leggen. Als het distributienetwerk af is, kunnen minstens negen van de vijftien provincies in het land ervan profiteren. Het programma is vooral belangrijk voor het oosten, omdat daar weinig grondwater is.

“Dit is een grootschalig project en het kost veel geld. En de bevolking moet begrijpen dat droogte een blijvend probleem is en dat ze ook zelf naar oplossingen moet blijven zoeken. Als mensen bijvoorbeeld vee hebben, moeten ze voldoende voer opslaan en plaatsen hebben waar ze hun vee kunnen onderbrengen”, zegt Carlos Rodríguez, expert op het gebied van landgebruik en milieu.

Douchen

Hoewel Santiago en andere delen van Oost-Cuba erg kwetsbaar zijn voor droogte, kampen ook de westelijke provincies zoals Havana en delen van Pinar del Río, op 160 kilometer van de hoofdstad, met watertekorten, zegt Rodríguez.

Santiago, een stad met een half miljoen inwoners, heeft zes reservoirs. De watervoorraad was echter decennialang ontoereikend en mensen moesten generatieslang water naar hun huizen dragen. “Leidingwater was eens in de zes tot dertig dagen beschikbaar”, zegt Gerardo Linares van INRH.

Door de groei van de bevolking werd het waterprobleem nog nijpender. Bovendien was het waterleidingsysteem verouderd. Sinds dit jaar hebben de inwoners van de stad echter een nieuwe waterleiding en een waterzuiveringsinstallatie.

“De kwaliteit van leven is enorm vooruitgegaan. We hebben nu bijna elke dag water uit de kraan. Douchen was vroeger een luxe”, zegt Dip Leiva uit het in de jaren zestig gebouwde  district José Martí in Santiago.

Lekkende leidingen

In Havana, dat 2,2 miljoen inwoners telt, is de waterdistributie ongelijk: in sommige buurten is dagelijks water beschikbaar, in andere buurten alleen ‘s ochtends vroeg. “Onze watertanks zitten niet altijd helemaal vol en soms wachten we op water dat niet komt”, zegt Manuel Roque.

Droogte en de slechte staat waarin het waterleidingsysteem verkeert, zijn er de oorzaak van dat  het water in Havana slecht verdeeld wordt. De waterautoriteiten erkennen dat ongeveer de helft van het water niet op zijn bestemming aankomt, als gevolg van lekkende leidingen.

De  verbetering van de waterdistributienetwerken in het land is onderdeel van de overheidsplannen om het economische model “te actualiseren”.  Ook is het de bedoeling dat er watermeters komen, zodat zowel bij de overheid als in de private sector betaald kan worden op grond van de hoeveelheid water die verbruikt wordt.