'Daling HIV-besmettingen is slecht nieuws'

In 1999 was 16 procent van de 11,2 miljoen inwoners van Malawi drager van het HIV-virus, dat aids veroorzaakt. Volgens cijfers van de NAC zou dat percentage in 2000 en 2001 gedaald zijn tot onder de 15 procent. Specialisten hebben nog geen definitieve verklaring voor de trendbreuk, maar volgens het rapport van de NAC “zijn er aanwijzingen dat de verspreiding van besmetting afneemt door een hoger dodental bij de oudere volwassenen”. “Alleen in de stad Lilongwe is er ook sprake van een afname in de leeftijdsgroepen 15 tot 19 en 20 tot 24 jaar”, stelt het rapport. “In de andere steden blijft de graad van besmetting bij jongeren even hoog.”

Uit de absolute cijfers van het aids-rapport kunnen analisten bezwaarlijk positieve conclusies trekken. In Malawi sterven jaarlijks 81.000 mensen aan de gevolgen van aids. Elk jaar komen er 65.000 aidswezen bij. In totaal telt het land een half miljoen wezen. Van de 845.000 Malawiërs die met het HIV-virus besmet zijn, zijn er 65.000 kinderen. Meer vrouwen dan mannen zijn besmet. De verschillen zijn groot: binnen eenzelfde leeftijdsgroep is twaalf tot achttien procent van de vrouwen besmet, tegenover vijf tot acht procent van de mannen.

Omdat in 90 procent van de gevallen de besmetting gebeurt via onveilige heteroseksuele seks en meer vrouwen dan mannen besmet raken, vermoeden analisten dat een klein aantal mannelijke verspreiders verantwoordelijk is voor de meeste besmettingen. Jonge vrouwen vormen op die manier de grootste risicogroep.

Maar ook al zou de verspreiding van HIV gevoelig afnemen, dat maakt de humanitaire situatie in Malawi er niet minder explosief op. Door een gebrek aan aangepaste voeding en de permanente armoede ontwikkelt een HIV-besmetting zich er heel snel tot aids. Een spectaculaire toename van het aantal tuberculose-gevallen (volgens een VN-rapport plus 26 procent in de eerste helft van 2002) moet die these bewijzen. Tuberculose is een ziekte die profiteert van de verzwakking van het immuunsysteem, de belangrijkste uitwerking van aids.

Het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) rangschikte Malawi in 2000 op de 163ste plaats van 173 landen voor wat het algemene peil van menselijke ontwikkeling aangaat. Meer dan zes miljoen Malawiërs moet het stellen met minder dan 170 dollar per jaar. De voedselcrisis in zuidelijk Afrika maakt naar schatting 3,6 miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp in Malawi.

“HIV is nog een belangrijkere oorzaak van armoede en ondervoeding dan het klimaat, het zwakke bestuur en de verzevenvoudiging van de prijs van maïs. Ongeveer 5,8 procent van de landbouwers in Malawi is gestorven aan aids. Een gevoelig hoger percentage is verzwakt door aids en werkt niet meer op volle kracht”, zo staat in het rapport te lezen.

Ook in de andere bedrijfssectoren eist aids slachtoffers en zorgt de ziekte voor een aanzienlijke erosie van het menselijke kapitaal. De Nationale Aidscommissie rekende voor dat het ministerie van Onderwijs en Wetenschap liefst 58 procent van zijn werknemers verloor. Het enorme verloop doet de werkdruk fors toenemen.

De bestrijding van de ziekte legt een zware financiële hypotheek op de gezondheidszorg in Malawi. Van de 845.000 Malawiërs die met HIV besmet zijn, hebben er slechts 25.000 toegang tot geneesmiddelen die de ontwikkeling van aids afremmen. Zo’n behandeling kost 28 dollar per maand en is onbetaalbaar voor de doorsnee Malawiër.