Davos 2014: de collectieve mislukking van de oligarchieën

Snoepdoos Belgium

Ook premier Di Rupo, minister-president Peeters en koning Filip waren present om hun licht te laten stralen over de groeiende sociale ongelijkheid in de wereld, maar toch vooral om bij CEO’s van grote multinationale ondernemingen de “fiscale snoepdoos” Belgium te promoten.

‘Onze locatie, ons globaal fiscaal systeem, ons opleidingsniveau, loonkost is niet alles’: de gewone peptalk, waarbij natuurlijk de notionele intrestaftrek het grote lokkertje blijft.

De premier had ook een ontmoeting met Lakshi Mittal, terug een van die 85 rijkste personen in de wereld. België, en dus eigenlijk de Belgische werknemers, heeft trouwens sterk bijgedragen aan die rijkdom als we weten dat Arcelor Mittal de voorbije jaren een cadeau heeft gekregen van ongeveer 1,5 miljard euro via de notionele intrestaftrek.

Koning Filip moest onze economie promoten bij Chinese CEO’s, terwijl hij tezelfdertijd een moreel appel deed aan de verzamelde oligarchieën om oog te hebben voor de groei van de sociale ongelijkheid gekoppeld aan de economische groei.

En dit terwijl de nieuwe plutocraten steeds meer private rijkdom oppotten en ontrekken aan de publieke sector waardoor de verzorgingsstaten verzwakken.

Globale risico’s

Na de ontketening van de marktkrachten en de technowetenschap te hebben toegelaten en versneld, stellen de financiële, economische, politieke en wetenschappelijke elites van Davos vast dat zij niets meer onder controle hebben.

In het Global Risks 2014 rapport analyseren 700 wereldexperten en -leiders op merkwaardig heldere wijze de onderlinge verbondenheid van de “globale risico’s”. In het rapport wordt erkend dat de economische, sociale, ecologische en geopolitieke risico’s met elkaar verbonden zijn en op korte of halflange termijn het systeem dreigen aan te tasten.

De sociale ongelijkheden zijn onproductief geworden en de strijd tegen de besparingen in Europa ondermijnt het vertrouwen in de instellingen. Het volksprotest in de opkomende landen wijst erop dat de modellen die op roofbouw gebouwd zijn, uitgeput geraken. De massale werkloosheid dreigt van de jongeren die in 2013 twintig zijn geworden een verloren generatie te maken. De klimaatwijzigingen en extreem meteorologische gebeurtenissen wegen op de economie. De toegang tot water dreigt voor almaar meer mensen problematisch te worden. Allemaal vaststellingen die de andersglobaliseringsbewegingen al meer dan een decennium maken.

Cool kapitalisme

Klaus Schwab, organisator van het Wereld Economisch Forum in Davos, heeft gelijk wanneer hij beweert dat ‘die situatie het resultaat is van een collectief falen ten aanzien van de gevolgen van de mondialisering’. Maar zijn ervaring ten spijt blijft hij hopen dat Davos de wereldleiders zal in staat stellen ‘antwoorden te vinden voor de aardbevingen die ons te wachten staan’.

Uiteindelijk geraakt men opnieuw niet verder dan tot op het koord versleten verklaringen, gretig gekwetterd (en getweet) door allerhande CEO’s (een aanbeden mensensoort op Davos), zoals ‘opnieuw vertrouwen geven aan de jeugd’, ‘een duurzame competitiviteit definiëren’ en een ‘billijke, duurzame en inclusieve groei’, ‘de veerkracht van de samenleving herstellen’, ‘het globale bestuur en de mondiale vrijhandel verbeteren’, …

Toch proberen veel van deze CEO’s, vooral de techmiljardairs van Silicon Valley, het podium te gebruiken voor pleidooien voor een “cool” kapitalisme, zonder regulering, zelfs met dromen van “staatloze drijvende gemeenschappen” en het “revolutioneren” van de arbeidsverhoudingen. Waarmee ze vooral bedoelen dat ze afwillen van vakbonden en sociale strijd.

Een mooi staaltje van dit coole kapitalisme werd geleverd toen onthuld werd dat twee van ‘s werelds grootste technologiebedrijven, Apple en Google, jarenlang onder een hoedje gespeeld hebben om de lonen van hun werknemers laag te houden. Dat bleek uit e-mailverkeer tussen inmiddels wijlen Steve Jobs en Google-CEO Eric Schmidt.

Deze captains of industry spraken af elkaar geen vliegen (werknemers dus) af te vangen en alle info over hun loonschalen te delen. Zij dreigden ook andere bedrijven die dit “sociale” evenwicht wilden verstoren gewoon af. Deze revolutionaire kapitalisten behoren niet toevallig tot de selectieve club van 85 rijken die samen evenveel bezitten als de halve wereld.

Collectief exorcisme

In weerwil van de luciditeit van de vaststellingen, maakt de leegheid van de geboden antwoorden van deze World Economic Forum Top eerder een collectief exorcisme en geenszins een aanzet tot verandering. Het blinde geloof in de superioriteit van de markt en de technologie is niet aangetast door de opstapeling van rampzalige risico’s. Het blijft verplicht zwelgen in een vals optimisme.

We konden dus slechts een vraag verwachten met weinig of geen resultaten: hoe kunnen we hervormingen doorvoeren die de basisstructuur van ons economische systeem niet aantasten? Daarvoor zijn alle Bono’s en Gates in de wereld nuttig en bruikbaar.

Zij beweren dat we dromers zijn (en zij bedoelen daarmee “naiëvelingen”), maar de werkelijke dromers zijn zij zelf, die denken dat de dingen (voortgestuwd door de kapitalistische winstaccumulatie) kunnen doorgaan zoals ze zijn, met slechts een paar cosmetische aanpassingen, zoals de “modernisering” van arbeidsmarkten, activering werklozen, hervorming belastingsystemen, uitbuitingsstructuren flexibiliseren.

Hun droom is intussen een nachtmerrie geworden. De nieuwe sociale kwestie van de elites: hoe veranderen we een nachtmerrie terug in een droom? Het IMF, gevallen goden maar toch aanbeden door de politieke klassen, hebben het antwoord reeds op zak: economische groei, groei, groei,…

Systeemverandering

Na het succes van 2013, bereidt intussen het andersglobalistische Wereld Sociaal Forum zich voor op een nieuwe bijeenkomst in 2015, andermaal in Tunis. Het zal er zich op toeleggen de civiele samenleving te mobiliseren voor de klimaatconferentie die in de herfst van dat jaar in Frankrijk zal plaatsvinden.

Het kapitalisme is een antagonisme van de democratie geworden, dat weet de andersglobalistische beweging maar al te goed. De maatschappij en de natuur weten geen blijf meer met de vrijhandel. Via strijd en hun expertise ageren de bestaande en opkomende sociale bewegingen niet meer voor de verbetering van het liberale kapitalisme maar voor een verandering van het systeem.

Door te steunen op onze waarden, op verantwoordelijke wetenschappelijke arbeid en collectieve intelligentie, komen wij niet op voor de beste van alle werelden, maar voor een betere wereld.

Eric Goeman is woordvoerder van Attac Vlaanderen en van het Financieel Actie Netwerk (FAN)