In de ban van de Boeddha

De steenrode kleur van het Tibetaanse boeddhisme heeft weer eens bezit genomen van het witte doek. Ook buiten de filmzalen lijkt de Boeddha steeds meer ‘here to stay’. Waarom worden zo veel westerlingen aangestoken door het boeddhisme?
Richard Gere is dus een overtuigd boeddhist, maar dat wist u al. Roberto Baggio –van Juventus- ook. Bono van U2 niet –‘ik ben christen of probeer het toch te worden’- maar op de cd-rom portie van de pas verschenen driedubbele ‘Free Tibet’ cd zegt hij wel enorm op te kijken naar het boeddhisme en hij hoopt, door deel te nemen aan het benefietconcert ‘hier of daar een zegen op te vangen’. De beroemdheden lopen elkaar voor de voeten als het er op aankomt om met de Dalaï Lama gefotografeerd te worden. Maar ook ver van de schijnwerpers worden de cijfers stilaan indrukwekkend. In Frankrijk zijn er 600.000 boeddhisten, waarvan 150.000 geboren of genaturaliseerde Fransen zijn. Het land telt zo’n 85 Tibetaans-boeddhistische centra en minstens 80 zen-meditatiecentra. In de Verenigde Staten zouden er, volgens Peter Moran van de Universiteit van Washington, zo’n miljoen Amerikaanse ‘bekeerlingen’ zijn. Vanuit Harvard telden onderzoekers al meer dan duizend boeddhistische centra in de VS. In Nederland geven de statistieken aan dat er ongeveer 30.000 boeddhisten zijn, van wie 13.000 Nederlanders. In eigen land zijn de volledig ingewijde boeddhisten nog schaars, zeker als men de ingeweken Aziaten even buiten beschouwing laat. Adriaan Peel –aanhanger van het Japanse Shin-boeddhisme- schat het aantal Belgische volgelingen van de Boeddha op zo’n tweehonderd. Frans Goetghebuer noemde enkele jaren geleden een wat royaler getal: ‘Het zijn er tussen de dertig- en veertigduizend, schat ik. Die mensen zullen zich misschien in het openbaar geen boeddhist noemen, maar ze hebben het voor zichzelf uitgemaakt.’ De fijne details van de statistiek en de gelovige telkunde terzijde, de trend is duidelijk: het boeddhisme zit in de lift. En dat is vandaag niet echt een modeverschijnsel meer. De trek naar Kathmandou is alweer dertig jaar achter de rug, de eerste zen- en yogagekte is overgewaaid en van ‘Little Buddha’-toerisme naar boeddhistische tempels is dit filmseizoen geen sprake: ‘Seven years in Tibet’, ‘Kundun’ en ‘Red Corner’ tekenen immers veeleer de politieke dan de spirituele tribulaties van de Tibetanen.

De Spaanse krant ‘El Pais’ vroeg aan Raimundo Panikkar, katholiek theoloog en kenner bij uitstek van Oosterse religies, wat dan wel de betekenis mag zijn van het boeddhisme voor de hedendaagse mens. Waarop Panikkar antwoordde ‘dat het geen zin heeft je af te vragen wat een Oosterse religie betekent voor vandaag, aangezien die religie juist geen vandaag noch gisteren kent.’ Meteen voegde hij eraan toe dat de groei van het boeddhisme een belangrijk signaal is voor het Westen: ‘Wij moeten dringend ons westerse concept van geschiedenis herzien, want dat heeft alleen maar geleid tot Hiroshima en tot concentratiekampen.’ Daarmee raakt Panikkar de gevoelige snaar: de interesse voor het boeddhisme in het Westen lijkt recht evenredig met de desinteresse voor de christelijke kerken –voor de eigen traditie, met andere woorden. Niet dat de boeddhistische lama’s, bonzen of tulku’s het daarop aanleggen. Op bezoek in het Karma-Ling klooster, in La Rochette in de Franse Savoie, zei de Dalaï Lama vorig jaar dat elke gelovige best trouw blijft aan zijn eigen traditie en die moet verdiepen, eerder dan over te stappen op een ‘vreemde’ traditie. De absolute afwezigheid van bekeringsijver is echter juist één van de opvallende aantrekkelijkheden van het boeddhisme. Eén van de punten waarop dat boeddhisme ook scherp contrasteert met het christendom, waaruit het merendeel van de westerse volgelingen komt. Franse sociologen omschrijven het potentiële boeddhistische publiek als ‘zij die opgevoed werden in de christelijke kerken, maar die zich daar niet meer thuis voelen; zij die meer geloven in de ervaring dan in dogma’s of geopenbaarde waarheden; zij die van zichzelf zeggen dat ze op zoek zijn naar nieuwe spirituele sporen; zij die los willen komen van opgelegde schuldgevoelens en morele normen’. In die zin is de schrik die heerst in sommige katholieke kringen niet geheel onterecht: het boeddhisme is –meer dan de voorbijgestreefde atheïstische kritiek- een bedreiging voor de huidige klerikale en hiërarchische opbouw van de christelijke kerken.

Overigens zijn het niet alleen christenen die oostwaarts kijken. In Jeruzalem en Tel Aviv zijn ook duizenden, meestal jonge joden die zich tot het boeddhisme wenden. Uit onvrede met de eenzijdig politieke invulling die de orthodoxe joden geven aan het aloude geloof. Fabien Ouaki, een Franse jood van Tunesische afkomst, noemt zichzelf een gepassioneerd religieus zoeker, ‘maar ik word hartsgrondig anti-religieus zodra een religie wetten begint te dicteren die de gelovigen dan blindelings moeten volgen. De religie die mij aantrekt, dat is een religie die haar volgelingen de middelen aanreikt om betere mensen te worden, die bruggen bouwt tussen de mensen in plaats van verdeeldheid te scheppen.’ Moest hij daarom zijn joodse geloof verlaten en boeddhist worden? ‘Ik laat me niet in hokjes stoppen’, antwoordt Ouaki daarop, ‘ik zie mezelf als een Nang Pa –Tibetaans voor ‘man van het innerlijke’- een definitie die me niet bindt aan de één of andere traditie maar wel wijst op een persoonlijke, spirituele inzet.’

Toch ontsnapt ook het boeddhisme niet aan alle verleidingen en ontsporingen van de westerse samenlevingen. In California, bijvoorbeeld, werd het miljoenen dollar kostende Odiyan-centrum gebouwd door de volgelingen van de Tibetaanse Tarthang Tulku. De voorstelling van dat centrum leest als een folder van ‘Buddha World’: 750 gebedsvlaggetjes wapperen in de oceaanbries, 1750 stupa’s (tempeltorentjes) bevinden zich op het 450 hectaren grote domein, een 34,5 meter hoge ‘Verlichtingstempel’ is bekleed met 14-karaatsbladgoud en huisvest 108.000 goudkleurige beeldjes van de stichter van het Tibetaanse boeddhisme én een 9 ton zware gebedsmolen, die –volgens de gidsen- 4.375.000.000 gebeden per minuut de ruimte instuurt. Over de rest van het domein staan overigens nog eens 1272 gebedsmolentjes opgesteld die aangedreven worden door elektrische motoren en samen goed zijn voor meer dan 100 miljard gebeden per minuut. In California, met andere woorden, is ook het boeddhisme ‘bigger and better’. Het boeddhisme sluit er ook naadloos aan bij de legendarische vrijheidsdrang, het individualisme en de nieuwsgierigheid.

Charlotte Joko Beck, ook Californische, is het daarmee niet eens. Beck wordt door Japanse zenmeesters erkend als een ‘puur licht’. Ze ervoer bij haar onderricht dat veel van de zentradities een ballast vormden voor westerse leerlingen. Bij haar geen kaalgeschoren hoofden, geen rode of saffraankleurige pijen, geen onderscheid tussen oudere of jongere leerlingen. Anderzijds weet ze zeer goed dat de uiterlijke tolerantie van het boeddhisme gecompenseerd wordt door een grote innerlijke discipline. Daarin juist onderscheidt de groeiende boeddhistische beweging zich van het supermarktdenken van de New Age. ‘Zen’, beaamt Nico Tydeman in Amsterdam, ‘lost niets op. Het is niet religieus, het is niet op God gericht, het heeft niets verhevens of heiligs maar het is een kunst. De kunst van met onzekerheden om te gaan en daarmee, juist in deze tijd van angst en onzekerheid over de afloop van dit millennium, vertrouwd te raken.’ Geen wonder dat zovelen samen onder de boddhi-boom willen gaan zitten. Wachten op verlichting, of tenminste, wachten tot de dreiging van de eeuwwende voorbijtrekt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.