De bewuste verbruiker: toxische mobieltjes

Ongebruikte gsm’s zijn gevaarlijk afval, omdat ze toxische stoffen zoals lood, cadmium en nikkel bevatten. De vloed aan gsm-afval vervuilt de lucht bij verbranding in afvalverbrandingsovens en tast de bodem en het drinkwater aan als de giftige stoffen op afvalterreinen in de bodem lekken.
De Europese richtlijn voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur erkent het probleem. Tegen 2005 moeten de producenten van deze apparaten systemen invoeren voor de inzameling en de recyclage van het toxische afval. Zo werkt telefoonfabrikant Nokia al samen met wetenschappers om gemakkelijk recycleerbare telefoononderdelen en plasticstoffen die biologisch afbreekbaar zijn te ontwikkelen.
In België bestaat sinds 2001 een inzamel- en recyclagesysteem voor afgedankte elektrische en elektronische apparaten via de vzw Recupel. ‘Een consument kan zijn afgedankte gsm rechtstreeks naar een kringloopwinkel of containerpark brengen. Of hij kan bij aankoop van een nieuwe gsm zijn oude toestel in de winkel afgeven. De verkoper heeft een terugnameplicht’, legt Michael Palacios van Recupel uit.
‘Wij werken samen met de containerparken, hergebruikcentra en winkels om de inzameling van afgedankte apparaten te organiseren en ze door te sturen naar erkende recyclagebedrijven. De teruggewonnen grondstoffen worden daar opnieuw verwerkt tot nieuwe materialen voor bijvoorbeeld batterijen, huishoudelijke apparaten, audiovisueel materiaal of voor gebruik in de automobielsector.’ Recupel verzamelde vorig jaar iets meer dan 5000 ton bureau- en telecommunicatietoestellen, waaronder gsm’s.
De recyclage van mobiele telefoons is een tweesnijdend zwaard voor mensen die er nooit eentje kunnen kopen: de gewone Congolezen. De vraag naar coltan, een essentieel mineraal in de productie van gsm’s, zou er sterk door dalen. 80 procent van de wereldvoorraad van coltan ligt in Oost-Congo.
Tijdens de gsmboom in 1999 en 2000 schoot de prijs voor het erts de hoogte in en de Oost-Congolezen gingen massaal coltan winnen. Grote delen van de exploitatie vielen echter in handen van rebellen, die met de opbrengsten nieuwe wapens voor het Congolese conflict financierden. Uit armoede gingen ook Congolese burgers naar coltan graven in de nationale parken, waardoor 70 procent van de gorillapopulatie is uitgeroeid. Ondertussen zijn de coltanprijzen opnieuw in elkaar gezakt, maar volgens een recent VN-rapport gaat de exploitatie nog altijd voort -zonder dat de Congolezen er rijk van worden.