'De buitenlandse schuld is een immorele schuld'

Morales is een ambitieuze politicus. In 2002 verloor hij op een haar na de presidentsverkiezingen, en nu al mikt hij op de volgende kans in 2007. Morales is niet een creatuur van partijbureaus of zakenkringen, maar een “man van het volk”.
Na twee dagen professionele maar vruchteloze stalking van Morales in Oruro, ben ik met hem mee naar Cochabamba gereisd, waar uiteindelijk een afspraak gemaakt werd voor een gesprek in La Paz. Morales dook in Cochabamba zo diep onder in zijn volk, dat hij er zuipend en bezopen in verdween. De gevolgen zijn niet geschikt voor gevoelige lezers, maar het zag er niet fraai uit. Als hij uiteindelijk op een ochtend geschoren en helder voor me zit, is hij niet langer de ongepolijste volksmens, maar de man die de politiek van zijn land al een decennium mee bepaalt, en die dat in de toekomst wellicht nog meer zal doen. Zijn taal zal tot ver in het buitenland wenkbrauwen doen fronsen.
Het Boliviaanse volk is in opperste staat van paraatheid. Velen zeggen dat bij de kleinste misstap van de regering de Bolivianen opnieuw de straat zullen opkomen.
Evo Morales: De huidige regering moet niet alleen wetten uitvoeren, ze moet vooral ook het economische en politieke systeem veranderen. Als de regering geen duidelijke maatregelen neemt, zal het volk inderdaad reageren. Het economische systeem in Bolivia en in heel Latijns-Amerika verdiept de ongelijkheden tussen mensen. De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds veroorzaken met hun beleid honger en miserie, maar ook bloed en rouw. In februari vorig jaar moest de regering kiezen tussen een forse stijging van de belastingen en een forse stijging van de benzineprijzen. Er werd gekozen voor een belastingsverhoging. In de protesten die volgden vielen meer dan dertig doden. De Wereldbank is medeverantwoordelijk voor die doden. De regering van de Verenigde Staten brengt onze economieën en democratieën uit evenwicht. Enkelingen rijk maken is geen oplossing voor Latijns-Amerika. Carlos Mesa werd eind vorig jaar president dankzij een opstand van de arbeidersbewegingen, niet dankzij de multinationals. Hij moet dus de politiek van vorige regeringen opgeven en werken voor het volk.
Is de politieke evolutie in Brazilië, Argentinië en Venezuela een voorbeeld voor u?
Evo Morales: Lula, Kirchner, Chavez en voorheen ook al Fidel Castro vechten tegen het neoliberalisme. Ik droom van een Latijns-Amerikaanse Unie die een blok te vormt tegen het rijke noorden. Een unie met een eigen munt en een eigen economisch en sociaal programma. Met al onze grondstoffen zou dit continent veel beter af zijn zonder handelsakkoorden of unies met de VS en Europa. Vijf jaar geleden dachten de Wereldbank, het IMF en de VS dat Argentinië deel uitmaakte van hun neoliberale wereld. Het Argentijnse volk heeft dat duidelijk veranderd. Argentinië betaalt vandaag maar twintig procent van zijn externe schuld. Dat zou ook Bolivia moeten doen. De buitenlandse schuld is een immorele, illegale schuld. Het volk wil die niet betalen. De Wereldbank moet dat begrijpen. Onze schuld is ontstaan toen er in de VS een fiscaal en industrieel deficit was. De VS heeft toen de jaarlijkse interest verhoogd van vijf naar twintig procent. Het geld dat aan Bolivia werd geleend, heeft trouwens nooit het volk gediend maar de multinationals en de corruptie.
Heeft Bolivia genoeg economische mogelijkheden om, zoals Argentinië, eisen te stellen?
Evo Morales: Als Bolivia zijn natuurlijke rijkdommen opnieuw in bezit krijgt, heeft het meer mogelijkheden dan Argentinië. De grondstoffen moeten opnieuw in handen komen van het volk en de staat. Artikel 369 van de grondwet stelt dat de hidrocarburos -energiebronnen- eigendom zijn van de staat. Degenen die bijvoorbeeld het Boliviaanse gas verkocht hebben, moeten de gevangenis in. Daarna moeten de contracten met de multinationals herbekeken worden. Zij moeten de wetten respecteren. Multinationals investeren in een land, maar een groot deel van de winst verdwijnt in hun zakken. Daar moet een einde aan komen. We moeten hen het land niet uitdrijven, Bolivia heeft hun ervaring en hun technologie nodig, maar de voorwaarden moeten wel duidelijker en strenger worden.
Bolivia is wel erg afhankelijk van economische steun uit de VS.
Evo Morales: Multilaterale en bilaterale relaties veronderstellen wederzijds respect. Het kan niet dat het ene land voordeel haalt en dat het andere onderdrukt wordt. Wij willen een eerlijke relatie met de regering van de VS. Jammer genoeg hebben de voorbije regeringen een bedelaarsstaat gemaakt van Bolivia. Ze hebben afhankelijkheid gecreëerd, met honger en miserie tot gevolg.
U staat bekend als verdediger van de cocaboeren. De VS willen de cocateelt uitroeien.
Evo Morales: Vorige eeuw steunde de VS de cocateelt in Bolivia om de mijnwerkers van coca te voorzien. Het cocablad heeft op die manier bijgedragen tot de uitvoer van mineralen naar de VS. Ik ben ervan overtuigd dat de War on Drugs een excuus is om invloed te kunnen blijven uitoefenen op de regeringen van onze landen. In Irak was het excuus het vermeende bezit van massavernietigingswapens. Bij ons zijn het drugs. Het cocablad moet bekeken worden voor wat het is: een landbouwproduct. Studies van de Wereldgezondheidsorganisatie en van de universiteit van Harvard hebben aangetoond dat de plant genezende krachten bezit. Harvard denkt er nu aan cocakauwgom en cocasnoepjes te produceren. Wij hebben dat vijftien jaar geleden al voorgesteld. De wereld heeft eindelijk door dat het belangrijk is de cocateelt te industrialiseren. We willen een campagne opstarten om coca te herwaarderen. China wil coca kopen. In Portugal wordt coca gebruikt voor medische doeleinden. Een Spaans bedrijf wil een drankje op basis van coca op de Peruviaanse markt brengen. Het investeert daarvoor 300.000 dollar.
Kunt u rekenen op de eenheid van de indiaanse bevolking in Bolivia?
Evo Morales: Als er een eenheid bestond, hadden we ons al lang geleden bevrijd. 80 procent van de bevolking is van indiaanse oorsprong, maar men heeft ons verdeeld, gemanipuleerd en gebruikt. De vice-president van Sanchez de Losada was een Aymara-indiaan in hart en nieren. De man is in oktober mee naar de VS gevlucht. Nu is voor het eerst 70 procent van de bevolking syndicaal en electoraal verenigd. MAS is klaar om in de toekomst de macht over te nemen, stap voor stap. Dat laatste is belangrijk, want we hechten veel waarde aan het democratische gehalte van onze beweging.