De droom der traagheid

Aan de andere kant van de rassenkloof, bij de “Europese Canadezen” was de situatie niet beter. In Québec heb ik een buschauffeur kwaad zien worden -een zeldzaamheid in Canada- omdat een Montagnais-vrouw haar twee kinderen niet honderd procent van de tijd op hun zitje hield. En elders hoorde ik vaker wel dan niet klagen over de luiheid van de natives, over de hoogte van hun uitkeringen en over het feit dat ze geen of minder belastingen betalen, op hun land casino’s mogen optrekken en naar hartelust naar olie mogen boren. Dat ze, kortom, onverdiend van privileges zouden genieten.

Maar op een dag dat het ijs brak in Noord-Ontario wandelde ik langs een schiereilandje in een meer, waarop wat verlepte hutten en een bouwvallige kerk het enige decor vormden. Ooit was dit een reservaat geweest, maar enkele tientallen jaren geleden was de plaats ontruimd en had men het reservaat naar een van meer faciliteiten voorziene lokatie verhuisd.

Toch was het gewezen reservaat niet helemaal verlaten. Op een stoel, in gedachten verzonken, vond ik Duncan, een ouderling van de Ojibway. Ook hij begon ermee een preek af te steken over wat hem en zijn stam aan onrecht was aangedaan. De ouderlijke beenderen waren door de aanleg van een stuw weggespoeld, en dat was nog de minste van zijn zorgen. Snel schakelde hij echter over op wat stamleden zichzelf aandeden: corruptie, verloedering, verlies van identiteit. Zo sprak hijzelf, Duncan, zijn eigen taal niet meer. Hij had de taal van de Engelse veroveraar overgenomen.

Wat zat hij daar te doen, heel alleen op een schiereiland?
‘Ik wacht op de wilde ganzen’, vertelde hij. Hij wilde er jagen.
Zonder geweer?
‘Ze komen nog niet. Ze worden pas over veertien dagen verwacht. Dan zal ik een geweer bij me hebben’.
Maar waarom zo lang op voorhand wachten?
Duncan schudde meewarig het hoofd.
‘Jullie Europeanen’, zei hij, ‘denken dat die dingen snel gaan. Leven, sterven, het is bij jullie een kwestie van minuten. Iets wat nu zelfs in een proefbuis in een laboratorium kan worden nagebootst. Hoe verkeerd! Alle belangrijke dingen gaan traag’.

‘Als je op ganzen wilt jagen, moet je eerst de geest van de gans paaien, anders komen de ganzen helemaal niet. Als je de dieren geschoten hebt, moet je opnieuw de geest van de gans paaien, want anders voelt die zich onrecht aangedaan. En ondertussen moet je van ganzen dromen en die dromen als leidraad gebruiken. Af en toe, als de gelegenheid dat vereist, een pijp roken, of, ter vervanging, een sigaret. Zo, en niet anders, kun je duurzaam jagen.’

Uit een droom had Duncan geconcludeerd dat hij nu al op het schiereiland moest postvatten. Europeanen, zei Duncan, leven niet echt. Die leven als snelwandelaars. Vanop een afstand bekeken zijn ze gewoonweg potsierlijk. Ze zeggen tegen de rivier: je moet sneller stromen en meer water in je bedding krijgen. Ze maken een stuw zodat het water de andere kant opstroomt en voorouderlijke beenderen meespoelt. En als ze even pauzeren, is het om de volgende dag nog sneller, of langer snel te kunnen leven.