De echte kleuren van Ethiopië

Als stappend wezen, als bouwer van dorpen en steden, als boer, bedelaar, ambachtsman, takkenbosdraagster, schoolgaand kind, taxichauffeur… Ethiopië vraagt erom gefotografeerd te worden. Al deze mensen hebben een fotogeniek naturel gemeen, dat met hun blik, hun kleur, hun kleding te maken heeft, met het contrast tussen armoede en weelde, doffe ellende en waardigheid, traditie en moderniteit. Ethiopië, etymologisch het Land van de Verbrande Gezichten, is vooral het land van de amandelvormige ogen en de doordringende blik.
En toch is fotografie in Ethiopië nog geen alledaags goed. Lang niet iedereen heeft, zoals in het westen, zijn familie van de wieg tot de levensavond op foto.
In dorpen – waar verreweg de meeste mensen wonen – zijn foto’s een zeldzaamheid, en in de steden zijn camera’s nog geen allemansbezit. Fotografie als kunst is ook nu nog uitzonderlijk, en hoewel Addis Abeba een levende cultuurscene heeft, heeft fotografie daar weinig aandeel in. Maar de verandering gaat snel, de globalisering laat ook dit land niet onberoerd, en repatrianten uit het westen brengen nieuwe ideeën binnen, en nieuwe manieren om te kijken naar hun oude land, waaraan ze gehecht zijn gebleven. De winkelcentra waar je camera’s, ook de modernste, kunt kopen, zien er hoe langer hoe eenentwintigste-eeuwser uit.
Fotografie was lange tijd een zaak van reizigers, met goede of kwade bedoelingen. De Britse oorlogskaravanen hadden camera’s meegebracht en legden vooral hun wapenfeiten vast. Van de slag bij Adwa hebben alleen de verliezende Italianen foto’s gemaakt – en gefotoshopt, al heette dat toen nog niet zo. Mussolini zette fotografen als oorlogswapen in, die de achterlijkheid van Abessinië aan moesten tonen, en en passant liet hij erotische foto’s van Abessijnse schonen rondgaan, om zijn soldaten te motiveren.
Pas na de Tweede Wereldoorlog werd fotografie enigszins gestimuleerd door het ministerie van Voorlichting, en door de toeristische dienst. Er zijn weinig kranten of andere media om foto’s aan te slijten. Enkele Ethiopiërs vestigen zich als portretfotograaf, vaak worden die portretten ingekleurd. Nu en dan gaat er een de markt op, waar hij ook gewone mensen kiekt – als die dat laten gebeuren. Dat is ook wat fotografen, vooral bezoekers, zich tot op vandaag vaak moeten afvragen: soms komt men je vragen een foto te nemen, soms wil men er niet van horen.
Ondanks de intrede die Ethiopië op het wereldtoneel heeft gedaan, blijft het land mysterie uitstralen. Of misschien omdat die intrede niet altijd de fraaiste kanten van het land aan het licht blootgaf. Heel wat Ethiopiërs, velen met talent, verlieten hun land. Vanuit die diaspora komen er nu heel wat terug.
Past/Forward is het werk van een Ethiopische vrouw die veel van de wereld heeft gezien en vanuit die achtergrond naar haar land en volk kijkt. Het vak heeft ze in het buitenland geleerd, het talent heeft ze van zichzelf. Natuurlijk zijn er fotografen geweest die met respect naar Ethiopië hebben gekeken, maar dit is een van de eerste keren dat zelfrespect de toon voert. Voor velen in het Westen zal dit contrasteren met het beelden dat zij van het land op hun netvlies hebben.
Past/Forward door Aïda Muluneh is uitgegeven door Africalia. De tekst van Eddy Boutmans is een uittreksel uit zijn voorwoord bij het fotoboek. Ook Heruy Arefe-Aine schreef een begeleidende tekst. 136 blzn. ISBN 978 90 8679 200 9.
Cultuurcentra kunnen een fototentoonstelling met foto’s uit het boek huren bij Africalia. www.africalia.be.
MO*lezers kunnen dit boek met 10% korting bestellen bij de Afrikaanse boekhandel Black Label. Stuur een mailtje naar info@blacklabel.be en vermeld dat u MO*lezer bent.