De eigenzinnige aanpak van Mama Anette

Opgroeien in Kinshasa is lang niet vanzelfsprekend. Deze metropool telt ruim vijf miljoen inwoners van wie ongeveer de helft jonger is dan 20 jaar. Het merendeel van de kinderen uit de volkswijken gaat bij gebrek aan financiële middelen niet meer naar school. 40.000 kinderen trekken elke ochtend de straat op op zoek naar eten, een beetje geld en lucratieve klusjes. 12.000 kinderen zijn – vaak door de onhoudbare armoede thuis, definitief verjaagd van huis. De straat is hun vaste stek geworden. De kwetsbaarste onder hen zijn de meisjes. Mama Anette neemt het voor ze op.
In Kinshasa overleven ongeveer tweeduizend meisjes tussen zes en achttien jaar op straat. ‘s Nachts worden ze al snel het slachtoffer van seksueel misbruik en geweld door nachtwakers, politieagenten, militairen en oudere straatjongens. Vervolgens belanden zij veelal noodgedwongen in de prostitutie: hun enige overlevingskans.
Al een tiental jaar trachten lokale NGO’s met vallen en opstaan een geschikte hulpverlening voor de straatmeisjes van Kinshasa te ontwikkelen. Zo levert de Congolese NGO Oeuvre du Réclassement et Protection des Enfants de la Rue (ORPER) al 21 jaar pionierswerk met het opvangen van straatmeisjes. Anette Wanzio Ndona Mosese (°1967), alias Mama Anette, zelf moeder van twee dochters en twee adoptiedochters, is een eigenzinnige en gedreven opvoedster bij ORPER. Zij stond aan de wieg van het meisjeswerk dat startte in september 1992. Haar relaas.

Les canards rouges
“De jongste meisjes die op de straat belanden, zijn ongeveer zes jaar oud. Ik heb echter ook straatmeisjes van vier jaar gekend. Zoals alle straatkinderen zijn zij weggejaagd of weggepest uit huis ten gevolge van interne familiale problemen, zoals het overlijden van de moeder of een tweede huwelijk ten gevolge van een echtscheiding. Een nieuw voorwendsel om kinderen weg te jagen in Kinshasa is kindoki of sorcellerie (nvdr: tovenarij/hekserij). Het kind dat als heks of tovenaar wordt aangeduid, zou de oorzaak zijn van alle problemen of ongelukken die een familie kent: ziekte, overlijden of pech in zaken bijvoorbeeld.”
De meisjes zijn goed voor ongeveer 15 procent onder de straatkinderen. Dat komt omdat ouders over het algemeen hun dochters beter beschermen en strenger bewaken dan hun zonen. Bovendien zijn meisjes vaak onmisbaar als hulpje in het huishouden.
“Eenmaal op straat genieten de meisjes de minste bescherming. Ze ondergaan een grote lijdensweg. De zwakste groep vormen de meisjes tot 12 jaar. Ze worden de canards rouges genoemd. Zij, maar ook de lichamelijk al meer ontwikkelde meisjes van 15, worden moreel, financieel en vooral seksueel volledig uitgebuit door de jongens en de oudere straatmeisjes. De wet van de straat is de wet van de sterkste. De kleinsten doen overdag klusjes op de markt, maar ‘s nachts moeten ze zich prostitueren om daarna hun karige loon meteen af te staan.”

Overleven op straat
“De straatmeisjes leven vaak in clans. Daarbinnen heerst een sterke solidariteit, maar tegelijkertijd gelden strenge hiërarchische regels, waarvan de kleinsten steeds de dupe zijn. Er zijn straatmeisjes die leven op kleine hotelkamers, net groot genoeg voor een bed en zonder ramen. Meestal hebben ze geen water, geen gelegenheid om te koken en vaak ook geen toilet. De hygiënische toestand is er werkelijk miserabel. Andere meisjes leven samen met hun minnaars (straatjongens) in zelf gefabriceerde barakjes, gemaakt van autowrakken, plastic, doeken en ander afval. Ze leven daar, maar doen er ook hun werk. Ze hebben geen toegang tot medische verzorging, al komt daar nu verbetering in dankzij initiatieven van NGO’s. De laatste jaren gebruiken de meisjes meer en meer een condoom bij hun klanten. Maar niet bij seksuele betrekking met hun minnaars. Die verwachten een soort ‘tÒrouw’ van hun meisjes, maar zelf zijn ze allerminst trouw. Het gevaar op besmetting met het HIV-virus blijft dus ontzettend groot. Sommige meisjes blijven zelfs ontkennen dat aids bestaat.”

Eerste stap naar hulp
“ORPER is gestart met het initiatief voor straatmeisjes op uitdrukkelijke vraag van de straatjongens. Zij gaven het noodsignaal over de erbarmelijke levensomstandigheden van de straatmeisjes. In de discotheek Vata-Vata, aan de Place Victoire in de Matongué-wijk, waar ze vaak heen gingen om te werken, ontmoette ik de meisjes voor het eerst. Ik was toen gelukkig nog niet getrouwd, want ik werkte van acht uur ‘s avonds tot één uur ‘s nachts. Om veiligheidsredenen nam ik wel steeds mijn verloofde mee. Ik herkende de meisjes aan hun tatoeages: de namen van hun ‘beschermers’ stonden immers vaak op hun armen of handen.”
“In het begin was het moeilijk om hun vertrouwen te winnen. Ze dachten dat wij van de politie waren. Na verloop van tijd speelden we het klaar af en toe met hen een afspraak te maken voor een gesprek van een halfuurtje, net buiten de bar. We vermeden koste wat het kost te moraliseren en hadden het uitsluitend over hun reële problemen, vooral dan in het nachtleven. Beetje bij beetje begonnen ze te vertellen over hoe ze op straat waren beland. Sommigen uitten expliciet hun verlangen naar een ander leven of een terugkeer naar hun familie. Pas nadien vertelden we hen over de mogelijkheden tot hulpverlening.”

Mama chaude
“In 1993 konden we aan de Place Victoire over een lokaal beschikken dat we omvormden tot luisterbureau. We bereikten hiermee meisjes tussen 10 en 18 jaar, zelfs zwangere meisjes. Maar we kampten ook met zeer veel problemen. Veel meisjes werden op agressieve wijze aangepakt door hun ‘minnaars’. Ook onderling vochten ze vaak hardhandige conflicten uit. Zelfs ik stond soms bloot aan gevaar. Ik verdedigde de meisjes met al mijn moed en kracht. Zo kreeg ik de bijnaam ‘Mama chaude’, omdat ik het steeds voor hen opnam en hun minnaars zo goed en zo kwaad als het kon de laan uitstuurde. We begrepen ook dat de oudsten de jongsten meedogenloos behandelen als hun persoonlijke slaafjes. De oudste meisjes moesten absoluut gescheiden blijven van de jongere. Ook voor zwangere meisjes kwam er een aparte opvang. Onze organisatie richtte ook een crèche op voor de kindmoeders en een luisterbureau voor de meisjes die nog op straat leven. De meisjes uit de homes gaan nu allemaal naar school en de straatmeisjes kunnen ofwel doorstromen naar een instelling of eventueel opnieuw worden opgenomen door hun oorspronkelijke familie.”

Geen geld, geen Zwitsers
“De onderlinge agressie en rivaliteit en de innerlijke strijd die de meisjes moeten leveren om uit hun vroegere milieu te ontsnappen, zijn een bron van veel problemen. Meisjes lopen weer weg en vervallen volledig. Verder zijn ze vaak zeer lusteloos en moeilijk te motiveren om te werken of te studeren. Een knelpunt vormt ook de eventuele verzoening met de familie. Dat geldt zeker voor meisjes die ooit werden beschuldigd van hekserij. Ten slotte staan we voor het dilemma dat Congo momenteel weinig kansen biedt op werkgelegenheid. We kunnen onze meisjes bijna onmogelijk een economisch alternatief bieden dat evenveel opbrengt als de prostitutie. Het land zit werkelijk aan de grond en het (vele!) geld dat er is, blijft in handen van een kleine elite. Tja, op die manier blijven we natuurlijk afhankelijk van financiële steun uit het Noorden. Ik durf er niet aan denken hoe het met onze kinderen zou zijn gesteld indien we geen geld van buitenaf zouden ontvangen.”

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.